De Franse horrorserie Les revenants, vanaf maandag bij de VPRO, is een groot internationaal succes. Scenarioschrijver en regisseur van de serie Fabrice Gobert: ‘Bij het lezen van het verhaal borrelden bij mij de ideeën op. Ik zag meteen voor me hoe ik dit tot leven moest brengen.’

Les revenants
Maandag, NPO 2, 23.00-0.00 uur
 
Een opgeprikte vlinder onder glas beweegt plotseling zijn vleugels. Een silhouet van een overledene doemt op in de reflectie van een spiegel. Een dood gewaande stem klinkt ineens vanuit de keuken. In de Franse televisieserie Les revenants wisselen betoverende en beangstigende scènes elkaar af en creëren een poëtisch genre tussen horror en fantasie.
Les revenants (mensen die terugkeren, geesten) speelt zich af in een anoniem stadje, ingeklemd tussen de Franse Alpen en een stuwmeer. Een handjevol doden keert terug naar het normale leven, zonder te weten dat niemand ze verwacht. Claire Séguret (Anne Consigny) staat plotseling oog in oog met haar puberdochter, die een paar jaar ervoor bij een busongeluk is omgekomen. Adèle (Clotilde Hesme) schreeuwt het uit van angst als ze achter de deur de stem hoort van Simon, haar vriend die tien jaar geleden is doodgegaan. Julie (Céline Sallette), een jonge verpleegster, begrijpt niet waarom niemand op zoek is naar het stille jongetje dat zij heeft opgevangen. Je wordt als kijker meegezogen in een verschrikkelijke nachtmerrie, waarin oprechte, realistische emoties de boventoon voeren.
Fabrice Gobert (1974), scenarioschrijver en regisseur van de serie, is erin geslaagd, met behulp van een geweldige cast, een geloofwaardig verhaal neer te zetten. ‘Een ongelooflijk verhaal als Les revenants wordt alleen aannemelijk met overtuigende personages. Dat is vanaf het begin ons doel geweest,’ aldus de Fransman.

Adele en Simon

Noir
In Frankrijk was de serie het gesprek van de dag en ook in het buitenland is Les revenants een groot succes. In 2013 keken via het Britse Channel 4 gemiddeld 1,8 miljoen kijkers, een record. Bovendien werd de Franse versie uitgezonden met Engelse ondertitels, iets wat al twintig jaar niet meer was voorgekomen. De Engelse kwaliteitskrant The Guardian is lovend: ‘De Fransen hebben niet voor niets het genre “noir” uitgevonden’ en ‘The Returned is met recht een vernieuwende serie en niet alleen voor kijkers met een zwak voor Frankrijk.’ Als klap op de vuurpijl won de serie een Emmy Award voor de beste dramaserie. Inmiddels hebben meer dan veertig landen de acht afleveringen gekocht en maakt het Amerikaanse Sundance Channel een remake: The Returned.
Les revenants is gebaseerd op de gelijknamige Franse film van Robin Campillo uit 2004. ‘Producenten Caroline Benjo en Jimmy Desmarais werkten al een paar jaar met diverse mensen aan een serie, zonder het gewenste resultaat,’ aldus Gobert. ‘Toen zij mijn film Simon Werner a disparu… (thriller, 2010) zagen, sprak de sfeer hun zo aan, dat ze mij benaderden. Bij het lezen van het verhaal borrelden bij mij de ideeën op. Ik zag meteen voor me hoe ik dit tot leven moest brengen.’

Gobert liet zich inspireren door verschillende films. Zoals horrorfilm Night of the Living Dead (1968) van George Romero en The Shining (1980) van Stanley Kubrick. Ook de vampierfilm Let the Right One In (2008) van de Zweedse filmmaker Tomas Alfredson was een inspiratiebron.  ‘Ze gaven me genoeg ideeën die mijn verbeelding prikkelden. Al schrijvend zocht ik naar de juiste lijn. Ik wilde voorkomen dat ik door één film te veel zou worden beïnvloed.’ Ook gebruikte Gobert de vervreemdende stijl van Gregory Crewdson, een fotograaf bekend om zijn uitvoerig geënsceneerde foto’s van Amerikaanse interieurs en buurten. Zijn invloed zien we terug in het subtiele spel van halfschaduw en kunstlicht in verlaten straten en huizen. 

Julie

Wonder
Gobert werkte voor Les revenants op een andere manier dan hij was gewend. ‘Ik hanteer een Amerikaanse methode van verhalen vertellen. Intriges vermenigvuldigen zich, verhalen lopen door elkaar heen en worden verbonden. Dat vraagt enorm veel werk en precisie. De kijker ontdekt het verhaal en de personages stukje bij beetje. Je moet de tijd nemen de juiste sfeer te creëren om te kunnen vertellen wat zich afspeelt in het hoofd van de personages. In sommige scènes lijkt het alsof de waarheid zich verbergt in de spannende momenten, in de stiltes.’

Hoe reageert iemand als hij oog in oog komt te staan met een dode? In het Franse tijdschrift Télérama beschrijft Gobert de allereerste scène van aflevering één. Hierin komt puberdochter Camille thuis. Ze weet niet dat niemand haar verwacht. Drie jaar geleden is ze om het leven gekomen tijdens een busongeluk. ‘De eerste scène waarin een geestverschijning wordt geconfronteerd met een levend persoon. Een in rouw gedompelde moeder komt oog in oog te staan met de dochter die ze heeft verloren. Het was belangrijk deze scène goed en overtuigend neer te zetten. Het leek me van begin af aan interessant ervoor te zorgen dat de geestverschijningen niet weten dat ze dood zijn. Zo vindt de vijftienjarige Camille zichzelf terug in the middle of nowhere. Ze komt thuis met het idee dat haar iets vreemds is overkomen. Dat is alles. Zij leeft in haar eigen puberwereld. Die in scherp contrast staat met de beleving van haar moeder Claire. Wat ervaart zij als ze haar dood gewaande dochter plotseling voor zich ziet staan? Wat doet zij in de vijf minuten die volgen? De spanning loopt op door je te verplaatsen in het hoofd van Claire. Hoe gaat zij reageren? Zij staat op het punt de werkelijkheid uit het oog te verliezen. Tegelijkertijd wil ze liever niet ontwaken uit deze droom. Om de situatie zo lang mogelijk te laten duren, moet ze voor haar dochter verbergen dat ze dood is. Ze verwijdert alle tekenen van haar jarenlange afwezigheid. We begrijpen langzaamaan dat Claire zich op haar geloof heeft gericht om de verdwijning van haar dochter draaglijk te maken. Ze gelooft in een wonder. Tijdens het draaien van deze scène moeten de handelingen elkaar opvolgen als in een choreografie. Claire volgt haar dochter in het huis om er zeker van te zijn dat ze niet droomt. Alles wat er gebeurt in het hoofd van deze vrouw wordt verteld zonder dialoog.’ 

Lena en Camille

Alpen
Het thema van de dood heeft Gobert enorm op ideeën gebracht. ‘Het is zo’n rijk onderwerp. Je kunt je verbeelding er helemaal op loslaten. In films over zombies ben je altijd aan de zijde van de levenden. Les revenants slaagt erin beide kanten te laten zien. De doden in de serie vragen zich af of ze hun plaats weer kunnen innemen. De levenden hebben angst dat de teruggekeerde doden niet meer hetzelfde zijn. De rollen zijn ook een beetje omgedraaid. De levenden, zoals de rouwende ouders, zijn gestopt te leven. Iets in hun is dood gegaan. Terwijl de teruggekeerde doden zin hebben om te leven.’
Het tot leven brengen van doden is natuurlijk niet uniek. Veel filmmakers en scenarioschrijvers zijn Gobert al voorgegaan. Hoe blijft hij toch origineel? ‘Het is belangrijk voort te borduren op wat er al bestaat. Zo subtiel en ludiek mogelijk, al spelend met de regels van het spel. Als je een serie maakt over doden die terugkeren, refereer je onontkoombaar aan de Amerikaanse verbeelding. Daarom zijn Amerikaanse invloeden te zien. Neem bijvoorbeeld het restaurant wat terugkomt in de serie. Het is typisch Amerikaans. En we hebben het niet gebouwd, want het bestond al in een buitenwijk van Annecy. Door deze plek te verbinden met een flat uit de sociale woningbouw, de alomtegenwoordigheid van de bergen en een bepaalde wijze van filmen, creëer je een vreemde sfeer.’

Gobert laat de serie spelen in een stadje omringt door de Alpen. ‘De bergachtige omgeving zorgt voor een beklemmend gevoel, een isolement, dat als rode lijn door het verhaal loopt. Je krijgt het idee dat alles in deze stad verborgen blijft voor de buitenwereld. De vreemde sfeer wordt ook deels opgeroepen door het contrast tussen de landelijke bergen en de moderne stad. Toen we de politie in de serie schreven, ontstond tegelijkertijd het idee alles in de stad te laten surveilleren door een modern camerasysteem. Zo’n alom aanwezig beeld suggereert dat we in een stad zijn waar ooit iets ergs moet zijn gebeurd. Dat roept een verontrustend paranoïde gevoel op.’  

Victor

Mogwai
Een sfeer die wordt versterkt door de gebruikte muziek, gecomponeerd door de Schotse band Mogwai. Gobert was al fan van de groep, voordat hij werkte aan Les revenants. ‘Hun soundtrack van de film Zidane, un portrait du XXIème siècle (2006) vind ik geweldig. Het is grappig te kunnen vragen aan mensen die je bewondert of ze met je willen samenwerken. Hun muziek past perfect bij de sfeer van de serie; een mix tussen vervreemding en spanning.’
Momenteel werkt Gobert in Frankrijk aan het tweede seizoen. ‘Toen ik aan de serie begon, was ik bang dat het niemand zou interesseren. Nu willen mensen het vervolg zien. Geweldig toch! Zo’n succes legt ook druk op me, maar dat ervaar ik als positief.’

Het buitenlandse succes kwam voor Gobert als een verrassing. ‘De reacties uit Angelsaksische landen zijn heel anders. De cliffhanger van de laatste aflevering frustreerde menig Franse kijker, terwijl men in Groot-Brittannië en de vs juist erg positief op het einde reageerde. Zelfs Stephen King heeft ons via Twitter gefeliciteerd! Geweldig natuurlijk. We hadden niet gedacht dat onze serie bij de makers van The Shining en Twin Peaks in de smaak zou vallen. Onze grote voorbeelden!’