Andere tijden portretteert meestervervalser Han van Meegeren aan de hand van elkaar tegensprekende biografen, een neef en de secretaresse van de arresterende rechercheur die onder toezicht voor hem poseerde.

Andere tijden
Donderdag, Nederland 2, 21.25-22.00 uur

Han van Meegeren deed niets liever dan tekenen en schilderen. Maar zijn vader – de baas in huis, daarbuiten leraar – vond dat smerige praktijken, uitgevoerd door onfatsoenlijke mensen. Hij liet zijn zoon wanneer hij hem erop betrapte strafregels schrijven: ‘Ik weet niets, ik ben niets, ik kan niets.’ Hij verbood de vriendschap met een schilderszoon en verscheurde Van Meegerens tekeningen.
Zo ging het vroeger thuis, volgens Van Meegeren, maar wat kun je geloven van iemand die geboekstaafd staat als meestervervalser? Misschien is hij dat ook wel van de feiten van zijn leven. In elk geval zei Van Meegeren het aldus te hebben ervaren, met een minderwaardigheidscomplex tot gevolg dat hem zijn leven lang (1889–1947) voortstuwde. Gaandeweg nam hij het hele kunstkritische circus bij de neus en verdiende meer geld dan hij ooit kon opmaken.
Andere tijden duikt niet heel diep psychologisch in Van Meegeren in de aflevering ‘Han van Meegeren: meestervervalser’, zegt samensteller Reinier van den Hout. ‘Onze focus ligt op de vraag hoe dat nou zat bij die man; was de verkoop van zijn nep-Vermeer aan Göring, opbrengst 1,65 miljoen gulden, gewoon een financiële transactie, of was Van Meegeren ook betrokken bij de politiek van die tijd?’
Van Meegeren werd opgepakt als een puissant rijke, vermeende collaborateur die zelfs tijdens de hongerwinter over champagne en kaviaar beschikte. ‘Maar de publieke opinie draaide 180 graden toen hij tijdens de rechtszitting vertelde de tweede man van nazi-Duitsland een vervalsing verkocht te hebben.’ En er was meer: hij bleek allerhande experts zand in de ogen te hebben gestrooid met zijn professioneel zelfgecreëerde zeventiende-eeuwse meesterschilderijen van de gedachte hand van Johannes Vermeer, Pieter de Hoogh en Frans Hals. ‘Nu ziet zelfs een leek dat het geen originelen zijn, hoe kan het dat dat toen zo anders was?’

Landverrader
Er zijn twee actuele aanleidingen om een Andere tijden aan Van Meegeren te wijden. Vanaf 5 februari is in de Rotterdamse Kunsthal de tentoonstelling De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen te zien, waaronder Christus en de overspelige vrouw, gemaakt door Van Meegeren en in 1943 via een tussenpersoon als een Vermeer verkocht aan Göring. Bovendien draait vanaf half februari de film The monuments men, van en met George Clooney, over een gespecialiseerde legereenheid die tijdens en na WO II door de nazi’s geroofde kunst opspoorde om die te behoeden voor vernietiging en te retourneren aan de rechtmatige eigenaars.
Van Meegeren, die altijd via tussenpersonen verkocht, kreeg eind mei 1945 bezoek van een aantal leden van deze eenheid: waar hij het bij Göring van de muur gehaalde schilderij vandaan had? Dit keer werkte Van Meegerens verhaal over de verarmde adellijke Italiaanse familie aan wie geheimhouding was beloofd niet, en hij werd gearresteerd. Zich realiserend dat hij afstevende op een veroordeling als landverrader, besloot Van Meegeren te vertellen wat hij had gedaan, met de grootste internationale vervalsingsrel in kunstland tot op heden tot gevolg.  
Van Van Meegeren bestaat, afgezien van de opnamen gemaakt tijdens de tumultueuze rechtszaak kort na de oorlog, nauwelijks bewegend beeld. Andere tijden toont hem aan de hand van foto’s en zijn werk. Aan het woord komen drie biografen met verschillende visies (twee Amerikanen en een Nederlander), zijn neef Rob die op professioneel niveau tenniste, en de secretaresse van de rechercheur die Van Meegeren arresteerde. Zij poseerde voor de man die onder toezicht moest bewijzen dat hij kon wat hij beweerde: zo goed vervalsen dat het een kunst op zich was.