Zonder slechte tijden geen goede tijden, blijkt uit de Andere tijden-aflevering ‘Joop wil een soap’. Martin van Steijn, schrijver en acteur van het eerste uur, over het begin van Nederlands’ eerste soap.

Andere tijden: Joop wil een soap
Donderdag, NPO 2, 21.30-22.00 uur
 
Ooit kende Nederland goede noch slechte tijden, en moest de Nederlandse soapfan het met Engelstalige shows doen. Tijd dat daar verandering in komt, denkt Joop van den Ende in de vroege zomer van 1990. Enkele maanden later is het al zover: op 1 oktober 1990 maakt de RTL 4-kijker voor het eerst kennis met Arnie Alberts, Govert Harmsen en Martine Hafkamp en de overige inwoners uit het fictieve plaatsje Meerdijk.
De eerste maanden van Goede tijden, slechte tijden verlopen allesbehalve vlekkeloos. De acteerprestaties zijn ondermaats en bij iedere beweging die de personages maken, trilt het bordkartonnen decor mee. Nog rampzaliger is dat de pers de soap keihard neersabelt en de kijkcijfers bedroevend zijn.
Ook acteur Martin van Steijn, die halverwege het eerste seizoen instroomt, heeft nooit van GTST gehoord als hij auditie mag doen. ‘Ik had geen idee waar ik aan begon en wat de impact van de serie zou zijn. Op maandag deed ik auditie bij creatief producent Olga Madsen en op woensdag moest ik mijn eerste scènes opnemen. Zo ging dat in die tijd.’
Hoewel de Luxemburgse zenderbazen het programma willen afblazen, blijft Joop van den Ende in de serie geloven. Hij geeft de crew regelmatig peptalks, met behulp van televisierecensies en een steeds groter wordende zak fanmail. ‘Er heerste een gevoel van saamhorigheid, van ons tegen de wereld,’ zegt Van Steijn. ‘Ik zag zelf ook dat mijn acteerprestaties onderdeden voor die van professionele acteurs, maar was vooral bezig met overleven, als onervaren acteur omringd door drie camera’s. Na enkele weken merkte ik dat ik steeds vaker op straat werd herkend.’

Het publiek begint van GTST te houden en de serie wordt van 1991 tot 1995 genomineerd voor een Gouden Televizier-Ring. Van Steijn ziet de serie groeien. ‘De sets werden mooier, de techniek werd beter en zowel de cast als crew werd steeds geroutineerder. Ik was zelf na vier jaar wel klaar met acteren en wilde liever schrijven, en ben zo in het schrijfteam van GTST gekomen.’

© kippa/anp

Martin van Steyn, Bennie den Haan en Sabine Koning in Goede tijden, slechte tijden

Hoofdschrijver
Aan de formule van de serie is in de loop der jaren niet veel veranderd verklapt Van Steijn, die sinds vorig jaar hoofdschrijver is. ‘We maken nog steeds verhalen die herkenbaar zijn voor een groot publiek, over liefde, verlies en bedrog. Natuurlijk staan we als makers middenin de samenleving en schrijven we nu over homohuwelijken en hoofddoekjes. Maar in principe werken we met dezelfde kernwaarden als bijna vijfentwintig jaar geleden: toen werd mijn personage Mickey niet geaccepteerd omdat hij was weggelopen uit een jongerencentrum, nu worden personages niet geaccepteerd omdat ze hoofddoekjes dragen.’
Hoe houd je die verhaallijnen vijfentwintig jaar spannend? ‘Karakters gaan op verschillende manieren met gebeurtenissen om. Karakter X reageert bijvoorbeeld heel anders als hij hoort dat zijn vriendin is vreemdgegaan dan Karakter Y. Je hangt hetzelfde verhaal aan een andere kapstok.’
De kijkcijfers kelderen in 2007 als de verhaallijn onrealistisch dreigt te worden. Juist door niet te veel te gaan zwerven, blijft het publiek volgens Van Steijn nu groeien. ‘Tegenwoordig proberen we karakters beter te bewaken, zodat wij als makers, maar ook de kijkers beter weten hoe personages met situaties omgaan en het zullen oplossen. Dat wordt opgepikt, gezien de stijgende kijkcijfers.’

Op 17 oktober zendt GTST haar vijfduizendste aflevering uit. Van Steijn twijfelt niet of de kritische VPRO Gids-lezer ooit nog van de soap gaat houden. ‘Is dat niet al zo dan? We hebben nog altijd een groeiend publiek, en ik weet zeker dat daar veel verstokte haters uit de beginjaren tussen zitten.’