...Pilates! Voor de VPRO-radiodocumentaire 'Op zoek naar Joseph Pilates' reisde de VPRO naar Mönchengladbach, geboorteplaats van de in 1967 overleden bedenker van de razend populaire oefenmethode. Ook steeds meer Nederlanders zijn er van in de ban. VPRO-verslaggever Jonathan Maas nam daarom een kijkje in de pilatesstudio en sprak met instructeurs en beoefenaars.
OVT - Het spoor terug: Op zoek naar Joseph Pilates
pilates met huub en doris d
Ze lijkt engelachtig en vriendelijk maar ze is de ‘beul van de Krim’: pilatestrainer Tatjana Plotnikova. Sympathiek op het eerste gezicht, voorkomend en ze glimlacht bij iedere zin. Maar ze maakt je kapot en je moet lijden. Acteur Huub Stapel voorop, die haar de bovenvermelde illustere bijnaam heeft geschonken. We zijn bij Bodyvita, Plotnikova’s studio in de Amsterdamse Kerkstraat. Er klinkt een vredig loungemuziekje, buiten in de tuin staan oosterse beelden. De zaal zelf is gevuld met door Joseph Pilates ontworpen machines: modern martelwerktuig. Bedoeld om in allerlei complexe en compromitterende houdingen in te liggen, hangen, staan en te bewegen. Met handen en voeten in hengsels, benen hoog in de lucht, je omhoog drukken, opdrukken, rekken, strekken.
De groep cursisten van vanochtend begint met de Russian split, een oefening waarbij je met je ene been op een bewegende couch (rolplateautje dat beweegt door middel van veren) staat en je met het andere been tegen een bar (vastzittende stang) afzet en vervolgens met de couch heen en weer beweegt totdat je bijna een liesbreuk hebt. De vrouw van Huub Stapel, Resie, en haar vriendin Annet Kloet Overbeeke doen de oefening met zichtbaar gemak. Huub jeremieert dat het een aard heeft: ‘Oooh fuck, ooo kutje.’ Hij loopt rood aan. Bij de volgende oefeningen begint ook Kloet Overbeeke te piepen: haar buikspieren branden.
Tatjana Plotnikova: de beul van de Krim
Onmiddellijk resultaat
Ook al wordt het merendeel van de oefeningen liggend beoefend en ziet het er niet heftig uit, de uitvoering is loodzwaar. Plotnikova laat mij op een smalle houten chair op mijn zij liggen. Ik moet mezelf met één hand beneden aan een stang vasthouden, terwijl ik mijn andere arm hoog richting het plafond moet strekken. Eitje, denk ik. Als een tuimelaar kieper ik bijkans van de chair. Balans en controle houden en pilatesoefeningen vloeiend en zonder te trillen uitvoeren, blijkt loeizwaar. Positief: je voelt onmiddellijk resultaat. Met name je core wordt snel sterk: de buik- en rugspieren rondom de wervelkolom.
Waar fitness en aerobics-achtige trainingen (zumba, spinning, bodyshape, etc.) gericht zijn op het cardiomusculair trainen van het uithoudingsvermogen, draait het bij pilates vooral om de wervelkolom. Met iedere oefening moet je zorgen dat je wervel voor wervel omhoog komt en weer neer komt. Uitstekend voor mensen met rugklachten, zoals Huub en Resie Stapel en hun vriendin Annet. Debbie Jenner (uit de tachtiger jaren bekend van Doris D & The Pins) introduceerde aerobics in Nederland, runt sinds twaalf jaar haar eigen pilatesstudio in Amsterdam en heeft Tatjana Plotnikova nog als cursist gehad. Hoewel pilates voor iedereen goed is, ziet ze vooral oudere mensen in haar studio. ‘Fijn voor hen, omdat je pilatesoefeningen makkelijk kunt aanpassen, je hoeft niet als een beest tekeer te gaan. Je kunt honderden oefeningen uitvoeren op maar één apparaat en je werkt met weerstand van veren.”
Niet sexy
Kloet Overbeeke is drie keer aan haar hernia geopereerd, maar heeft sinds ze vijf jaar geleden met pilates begon nooit meer last gehad. Huub Stapel kon op een gegeven moment niet meer het toneel op, omdat hij scheef stond van de rugpijn. Hij doet nu drie maanden pilates en heeft geen centje last meer. Hij vervloekt Plotnikova zeven keer in het uur, maar noemt zowel pilates als Tatjana het beste wat hem ooit qua sport is overkomen. Daarnaast is hij er zes kilo door afgevallen, zonder zijn eetpatroon te veranderen; ook een glas wijn laat hij niet staan. Stapel: ‘Ik heb altijd veel bodybuilding gedaan, maar pilates is effectiever. Je traint gericht spiergroepen en je rompstabiliteit, zo’n beetje de belangrijkste die je hebt. Maar ja, dat takkewijf he...’ zegt hij, wijzend op Plotnikova.
Stapel mag dan enthousiast zijn en aan pilates een gespierde borst overhouden, de sport is niet bijzonder populair onder mannen. Plotnikova en Jenner zien vooral vrouwen in hun studio. Dom, want van pilates word je sterk en krijg je een harde platte buik. Gelukkig zijn er mannen en jongeren die dat door hebben. De zeventienjarige Reinout Mensingh bijvoorbeeld. Deed krachttraining op de sportschool, maar liep op een zeker moment krom van de rugpijn en kreeg hoofdpijn van het vastzitten van zijn spieren. Zijn moeder stelde pilates voor. ‘De eerste keer dat ik hier kwam dacht ik: wat moet ik hier mee?’ herinnert Mensingh zich. ‘Het ziet er absoluut niet sexy uit. Maar ik merkte snel resultaat. Alles ging rechter zitten en werd rekbaarder. Het voelt ook gewoon chill. Ik doe hiermee ondertussen kracht op, want ik doe best heftige shit. Oefeningen waarvan je niet per se verwacht dat ze zwaar zijn, maar het wel zijn.’
Reinout Mensingh: 'Pilates ziet er absoluut niet sexy uit'
Dansers en acrobaten
Er is geen centrale database met statische gegevens over de beoefening van pilates, maar Debbie Jenner ziet aan de honderden mensen die ze de laatste tien jaar heeft opgeleid tot instructeur en aan de groei van pilateslessen op fitnesscentra dat de sport immens populair is in Nederland. Haar verklaring? ‘Mensen zijn op zoek naar een vorm van beweging met meer inhoud. Het is wat ingetogener en geraffineerder dan hersenloos op muziek bewegen of kamikaze-workouts. Ook is mijn generatie inmiddels in de vijftig, mensen die toe zijn aan een rustiger manier van trainen – een steeds groter deel van de bevolking.’
De oefeningen van Joseph Pilates werden gedaan met de machines die bij Bodyvita staan, de oefeningen op de mat waren vooral bedoeld voor professionele dansers. De matoefeningen die nu in groepsles worden gegeven zijn een light-versie van de oorspronkelijke. Maar goed ook, want de oorspronkelijke matoefeningen zijn vrij acrobatisch en gevaarlijk om uit te voeren zonder begeleiding van een ervaren instructeur. Ook vandaag de dag is pilates populair onder dansers en acrobaten. Zo traint Plotnikova de artiesten van Cirque du Soleil. De dertigjarige Alexander Zhembrovskyy is danser bij het Nationaal Ballet en komt gemiddeld één keer per week voor les bij Bodyvita. Thuis en onderweg met voorstellingen doet hij dagelijks pilates oefeningen op de mat, als warming-up als hij moet dansen. ‘De wervelkolom is vaak het zwakste punt bij mannelijke dansers,’ weet hij uit ervaring. ‘De spieren rondom de wervelkolom train je sterk met pilates, daar heb je met dansen veel profijt van bij het liften van vrouwen. Ook oefen je in het beheersen van je spieren, wat ook goed van pas komt bij dans.’
Reinout Mensingh wordt vaak geplaagd omdat hij aan pilates doet. ‘Ga jij maar weer lekker naar je ballet,’ schimpen zijn vrienden. Mensingh: ‘Maar ik vertel het lekker aan iedereen. Ik ben er best trots op.’ Hij traint ook nog steeds bij een sportschool. Het grootste verschil met pilates? ‘Ik heb nooit last van pilates, wel van de sportschool. Natuurlijk heb ik na een zware les pilates soms ook wel wat spierpijn, maar geen trillende armen en een vastzittende rug. Op de sportschool maak je problemen, met pilates los je ze op.’
OVT - Het spoor terug: Op zoek naar Joseph Pilates
zondag, radio 1, 11.25u