Dostojewski
Arte, 20.15-23.05 uur
Fjodor Michajlovitsj Dostojevski (1821-1881) waagde het om in het rijk van de godgegeven tsaar tegen feodaal lijfeigenschap te ageren en keek daarvoor in de meervoudige loop van een vuurpeloton. Uiteindelijk werd het niet de kogel, maar vier jaar goelag, wat zoiets was als een vertraagde kogel voor de geest, met een levenslange inslagduur. Fjodor, toch al geen lachebekje, werd er voorwaar geen optimist van.
Over het chronisch lijden der mensen schreef Dostojevski een bibliotheekje bij elkaar. Zijn eigen leven was al even dramapotent, zagen ook Russische televisiemakers.
©
MDR/Grandhotel pictures
Fjodor Dostojewski (Jewgeni Mironow)
Wat zou de gokverslaafde epilepticus vinden van Rusland anno 2013? Zou hij het zien als een door en door corrupte schijndemocratie waar iedere dissidente geest gevaar loopt? Of zou hij die wellicht arrogante westerse opinie ook relativeren en de kritikasters wijzen op ’s lands evolutie van despotenspeeltuin tot natie van vrije burgers? Zonder twijfel allebei, en in precies die volgorde. Om vervolgens, na een tactische witregel, fijntjes te melden dat de vrijheid een reuzenverantwoordelijkheid is die de meeste schoudertjes helemaal niet kunnen dragen. En dat diezelfde vrijheid derhalve een voedingsbodem is voor idioten en geboefte van allerlei pluimage, de huidige Kremlin-tsaar incluis. Waarvoor de bebaarde lastpost uit Moskou dan door de Poetinianen wegens majesteitsschennis en staatsvijandigheid in de cel zou worden geknikkerd. Of, effectiever nog, middels mysterieuze types even een lesje zou worden geleerd (‘Beschaafd slaan, Aleksej.’ ‘Da, Dimitri, da.’). Waarmee dan wederom zou zijn aangetoond dat wezenlijke verandering in het land van de geïnstitutionaliseerde zwaarmoedigheid een permanente uitdaging is. Daarom had de Rus zijn datsja altijd al hard nodig: lanterfanterend op het platteland kan het tranendal net voldoende op een zonneberg lijken om de hardnekkigheid der mensendingen het hoofd te bieden.
In de Russische televisiereeks Dostojewski (Достоевский, 2011), waarvan Arte vandaag de eerste drie afleveringen uitzendt, is dat datsjagevoel ver te zoeken. Beginnend bij de net-niet-executie en de gang naar het Siberische werkkamp volgt het verhaal de sterk veranderende kijk van Dostojevski op de condition humaine. De kostuumreeks, geregisseerd door Vladimir Chotinenko en met topacteur Jevgeni Mironov in de titelrol, mocht een paar roebel kosten en dus kon er eveneens op locatie in het buitenland worden gefilmd. Bijvoorbeeld in Parijs, waar Dostojevski lang genoeg verbleef om een grafhekel te krijgen aan de Franse bourgeoisie. Op 12 en 19 december volgen de resterende vier episodes.