Survival-realityshows zijn een televisiegenre op zich. Opperoverlever is de Britse avonturier Bear Grylls, die bovendien zijn autobiografie schreef. Een korte rondleiding in de wilde wereld van de televisie­survivalmannen.

bear grylls: escape from hell
discovery channel, 21.00-22.00 uur, 1.55-2.50 uur

Zelfs mensen die beweren nooit naar flauwekulprogramma’s te kijken, weten wie Bear Grylls is. Bear is de man die ergens in de Sahara in een dooie kameel kroop om te demonstreren dat dat een prima plek is om te overnachten. De man die geen gelegenheid onbenut laat om zijn eigen urine te drinken (daarover later meer). En de man die zichzelf, drijvend op een zelfgeknutseld vlot, een klysma van smerig water toediende om te laten zien hoe je dobberend op zee toch vocht binnen kunt krijgen.
Bear is een een überpadvinder, een showbink en een opschepper, maar hij is ook charmant, welbespraakt en nergens bang voor. Wat je ook van hem vindt, de man is een fenomeen. Na het wereldwijde succes van Man vs. Wild, begint deze week op Discovery Channel Escape from Hell, waarin Bear alweer aan het overleven slaat. Dit keer gebruikt hij als basis de verhalen van gewone mensen die zonder de aanwezigheid van een camera in een hachelijke situatie belandden. Komend jaar beginnen de opnamen voor de Channel 4-serie The Island of Lost Blokes. Twaalf mannen gaan onder zijn leiding vier weken doorbrengen op een onbewoond eiland. Door de gastheer zelf omschreven als ‘Lord of the Flies-meets-Bear Grylls-meets-Darwin’s survival of the fittest’.

Bear Grylls in Rio Dulce, Guatemala

autobiografie

Een bezig baasje dus, die Bear. Toch zag hij kans om nog voor zijn veertigste verjaardag zijn autobiografie te schrijven. Dat deed hij gedurende de vele uren die hij in vliegtuigen doorbracht. Misschien had hij beter een fatsoenlijke ghostwriter kunnen inhuren, want Modder, zweet en tranen is een draak van een boek waarin hemeltergende clichés en schaamteloze zelffelicitaties elkaar afwisselen.
Na de dood van zijn vader: ‘Het was alsof de bodem onder Shara en mij was weggevallen. Maar we vonden troost en kracht bij elkaar. Sindsdien zijn we gezegend met onze eigen kinderen, drie schitterende jongens. Een gezinnetje. Grappig toch? Het nieuwe leven volgt het oude op.’
Over het succes van zijn serie: ‘Het televisieprogramma Ultimate Survival behoort inmiddels tot de best bekeken programma’s ter wereld, met 1,2 miljard kijkers in 180 verschillende landen. (Om een idee te krijgen van dat aantal: ik heb ergens gelezen dat Top Gear van de bbc bekeken wordt door zo’n 350 miljoen mensen.)’
Tot besluit van een lange uitweiding over zijn fenomenale succes: ‘Je zou bijna naast je schoenen gaan lopen.’
En voor wie het nog niet begrepen had: ‘Een van onze cameramannen, Dan, zegt dat hij er altijd weer om moet lachen als hij mij dan ziet lopen, volkomen onbewust van het feit dat iedereen me herkent. Maar ik vertel mezelf altijd dat die bekendheid niet door mij komt – het is gewoon de macht van televisie.’
 

disturbing

Veel survivalpresentatoren hebben een militaire achtergrond. Dave Canterbury (Dual Survival) was sluipschutter in het Amerikaanse leger, Ed Stafford (Naked and Marooned) was kapitein in het Britse leger, Les Hiddins (Bush Tucker Man) diende in het Australische leger en vocht onder meer in Vietnam, Bruce Parry (Tribe) zat bij de Britse commando’s en Ray Mears (Bushcraft) wilde graag het leger in, maar werd geweigerd vanwege zijn slechte ogen.
Bear besloot zich nadat hij een paar jaar feest had gevierd op Eton, te melden bij de Britse elite-eenheid sas. Daar leerde hij functioneren onder barre omstandigheden. Nadat hij zijn rug brak bij een parachuteongeluk in Afrika en vervolgens als jongste klimmer ooit de Mount Everest bedwong, werd hij een veelgevraagd spreker. Naar eigen zeggen hoefde hij niet zo nodig op televisie, de producent van Ultimate Survival moest flink aandringen, voordat hij toestemde in het maken van een pilot-aflevering.
Vanaf dat moment was de beer los. Miljoenen kijkers zagen hem de afgelopen jaren door de woestijn rennen, van kliffen springen, in zijn nakie door een halfbevroren rivier waden en intussen van alles in zijn mond stoppen: rauwe geitenballen, de maagsappen van een kameel, slangenbloed, schorpioenen. Vaak ook drinkt hij zijn eigen urine. Hij plast over zijn shirt heen en wringt dat uit boven zijn mond. Of hij doodt een ratelslang, stroopt het vel eraf en plast dat vol. Zodra de volgende waarschuwing in beeld is, weten trouwe kijkers hoe laat het is: ‘The following segment contains material that may be disturbing to some viewers, and contains partial nudity. Viewer discretion is advised.’

rookmachine

Herhaaldelijk is Bear beticht van valsspelen. Zo werd ooit de suggestie gewekt dat hij in de rimboe overnachtte, terwijl hij in werkelijkheid met vrouw en kinderen in een hotel sliep. De zogenaamd wilde mustangs die hij met zijn lasso ving, waren gehuurd van een paardenranch. En die keer dat hij vlakbij de krater van een vulkaan stond en moest rennen voor zijn leven omdat er dodelijk zwaveldioxide ontsnapte? De wolken gas zagen er spectaculair uit, maar zwaveldioxide is kleurloos en dus onzichtbaar. Behalve een rookmachine bleek het productieteam ook een zak kooltjes te hebben meegenomen om daarmee roodgloeiende magma te fabriceren.
In een moment van zelfreflectie heeft Bear zich wel eens afgevraagd of hij de geschiedenis wil ingaan als de man die zijn eigen pis dronk en in dooie kamelen sliep. Afgaand op alle programma’s die hij nog voor ons in petto heeft, lijkt het antwoord daarop simpelweg ja.