In de zesde editie van de serie Kijken in de ziel onderhoudt Coen Verbraak zich met elf topondernemers. ‘Je maakt een samenspraak die er niet was.’

Kijken in de ziel: topondernemers
Nederland 2, 21.15-22.00 uur

In de eerste serie zaten psychiaters. Vandaar nog deze titel.
‘Ja. Ik lees wel eens: in welke ziel kijkt Verbraak nu weer, maar daar word ik altijd ongemakkelijk van. Want het is niet bedacht voor mij. Serie één werd goed ontvangen en toen daarna de tweede met voetbaltrainers kwam, dacht ik hoe zal ik dit nu eens noemen. Langs de lijn? Achter de bal? Dat wilde ik niet. Dus werd het weer Kijken in de ziel. Het zou ook wel heel dom zijn om steeds een nieuwe titel te verzinnen. Overigens had ik nooit gedacht dat ik een zesde serie zou maken.’

Wist u van te voren dat u alle interviews zou ‘versnijden’?
‘Dat is altijd de bedoeling geweest. Een rondetafelgesprek monteren dat er nooit geweest is. Dat is de grap. Je maakt een samenspraak die er niet was. Tijdens de interviews verwijs ik veel naar anderen en daardoor lukt dat. Maar dat kan alleen als je al het materiaal goed kent en behoorlijk snel nadenkt over wat anderen zeiden. Bij een tiende interview wordt dat best lastig. Ik vond het raar dat vaklui met dezelfde opleiding zeer verschillend dachten over heel wezenlijke dingen. Dat wilde ik onderzoeken. Bij de selectie zoek je ook op tegenstellingen, want anders werkt het format niet. Nu dus ondernemers. Wanneer ben je een sterke leider? Hoe is de crisis ontstaan? En weer zegt iedereen iets anders.’
 
Zit iedereen in elke uitzending?
‘Dat is wel het leukst, maar er zijn onderwerpen waar iemand niets over te melden heeft. Het grappige is dat je in de montage de hoofdrolspelers ziet ontstaan. Tijdens de interviews weet je dat nog niet, maar daar dringen die zich automatisch op. Bij de psychiaters was dat René Kahn. Die duikt constant op omdat wat hij zegt haaks op de anderen staat. Een mooi contrapunt. Soms heb je ook iemand om wie je niet heen kunt, omdat hij steeds dingen zegt die hout snijden. Spong was dat bij de advocaten. De een wordt hoofdrolspeler, anderen krijgen bijrollen. In het begin was het format ook wel lastig uit te leggen. Dan zei men: wacht eens even, je hebt elf mensen en zes uitzendingen van veertig minuten, dan blijft er weinig voor mij over. Mijn antwoord was dan: er blijft misschien relatief weinig over, maar dat zijn dan wel twintig heel sterke minuten.’
© Caroline Schröder

Verbraak met ondernemer Duncan Stutterheim (oa Sensation)

Waarom topondernemers?
‘Daar is het nu bij uitstek de tijd voor. Het is crisis, en zij vormen de motor van de economie. Zonder ondernemers geen welvaart. Ze zijn cruciaal. Ik heb vooral gekeken naar aantrekkingskracht. Geen grijze muizen, maar ondernemers die ergens voor staan, een visie hebben en aanspreken. En die het liefst nog actief zijn of tot voor kort nog waren.’

Hoe krijg u die over de streep?
‘Dat is best ingewikkeld. Het voordeel bij een zesde serie is dat ik wat kan opsturen en vervolgens hopen dat ze het een leuk idee vinden. Daarnaast vraag ik ze niet omdat ze beroemd zijn, het gaat wel over hun vak. Daar willen ze wel over praten en hebben ze veel over te vertellen. En ik denk dat Sylvia Tóth, die ken ik een beetje, bij een paar mensen een goed woordje voor me heeft gedaan. Maar er zijn ook mensen waar je geen enkele reactie van krijgt. Ad van der Valk bijvoorbeeld. Vind ik zo onbehoorlijk. Victor Muller heb ik benaderd, Marcel Boekhoorn… niets van gehoord. Met Dirk Scheringa heb ik ook gesproken. Via zijn woordvoerder liet hij weten nog niet vrijuit te kunnen praten, omdat er nog zoveel procedures lopen.’
 
Hoeveel ondernemers zijn benaderd?
‘Iets over de twintig, dat valt wel mee. Voor de serie politici moest ik er veertig benaderen voor ik er twaalf had. Dat was een hels karwei en had ik totaal niet verwacht. Soms om bizarre redenen. De woordvoerder van Pechtold bijvoorbeeld zei letterlijk: ik vind het afbreukrisico te groot. Wilders speelde vier maanden een spelletje en antwoordde uiteindelijk met nee. Kok, Lubbers die wilden toch allemaal niet. Het was by far de moeilijkste groep. Terwijl ik dacht dat het na de toptrainers niet moeilijker meer kon worden.’
 
Waar heeft u die ondernemers gesproken?
‘In Leyduin bij Heemstede, het voormalige woonhuis van Albert Heijn. Ruim drie uur. Een prachtige plek om over ondernemen te praten. Politici namen vaak voorlichters mee, maar de meeste ondernemers kwamen alleen. Zij maken zich niet meer zo druk om hoe ze overkomen. Hun aandeelhouders zijn natuurlijk wel belangrijk. Als het dus gaat over de eigen houdbaarheidsdatum en opvolging kunnen ze bijna niet antwoorden. Dat is zo tricky, maar levert wel spannende televisie op.’
 
Vindt voor uitzending nog autorisatie plaats?
‘Nee, en dat kan ook niet. Je hebt met elf mensen te maken en zes uitzendingen. Dan zou je eindeloos aan het onderhandelen zijn. En de pijn, als die er al is, zit hem heel vaak niet in jouw eigen quote maar in die ervoor of erna. En daar gaat hij niet over. Ze kennen alleen hun eigen gesprek, niet de context. Of men is juist geprikkeld over datgene wat niet in de uitzending zit. Daarom verschijnen de volledige interviews ook altijd in boekvorm. Iedereen moet maar vertrouwen op mijn vakmanschap en integriteit. Ik had gedacht dat de advocaten allemaal met een dik contract vol clausules zouden komen. Gebeurde niet. Ze gingen ervoor en namen dat risico. Zo moet het ook gaan, en nog steeds kan ik bij iedereen aankloppen.’
 
Over welk serie bent u het meest tevreden?
‘Dokters en psychiaters staan het dichtst bij me en spreken ook de kijkers het meest aan. Maar om te maken was de serie advocaten het mooist, omdat je steeds in de vechtstand moest. Had ik van te voren helemaal niet over nagedacht. Die advocaten zaten direct in de houding van: nou kom maar op, en wat wil je nou? Een totaal andere toon. Mensen als Moszkowicz. Eloquente figuren die hun uiterste best doen om het jou niet cadeau te geven. Die interviews waren zo spannend. Na afloop was ik uitgeput en soms te moe om weer naar huis te rijden.’
 
Hierna?
‘In ieder geval nog een serie rechters, en ik wil afsluiten met religieuze leiders. Rabbijnen, imams, bisschoppen. Over God, geloof, liefde en waarom we op aarde zijn. Dan zeg ik: “Hier hebben elf collega’s gezeten. Waarom heeft ú het nu bij het rechte eind? Zij vonden dat namelijk ook.”
Dat moet dan wel de allerlaatste serie zijn, want daarna kun je niet meer over bijvoorbeeld geld beginnen.’
 
Gasten: Thecla Bodewes, Harold Goddijn, Rijkman Groenink, Ben Mandemakers, Duncan Stutterheim, Sylvia Tóth, Atilay Uslu, Jeroen van der Veer, Hans Wijers, Marlies van Wijhe en Ronald van Zetten.