Holland Doc: Hoe luidt het land?
Nederland 2, 23.00-0.05 uur
Hoe ik gezeten op de zuidpunt van het Canarische eiland La Palma een foto maakte van de stilte. De zee lag er te laag om gehoord te worden, het landschap werd gevormd door lavasteen waarop geen boom groeide en dus waren er geen vogels en klonk er geen wind, de lucht bleef er vrij van vliegtoestellen. Er waren, even, geen mensen. Geen dingen. Niks. Klik. Het moment was nog niet vastgelegd of een motor diende zich aan. Niets hinderde het auditief registreren van de aankomst van ver, het steeds dichter naderen was als een langgerekte scheur door de stilte, het voertuig leek mijn oor in te rijden. Het was een hommel. Geen motor.
Hoe het na een maand Thailand (ook) een verademing was om weer in Nederland te zijn. Zo stil. Geen zoemende airconditionings, geen zoevende ventilatoren die zich door zware warme lucht ploegen, geen nagenoeg onherkenbare Thaise loungeversies van westerse pophits waar je ook komt. Geen junglekrekels die klinken als kettingzagen, geen scheurende brommers en tuk tuks overal, geen bussen gevuld met audiovisueel entertainment op volume maximaal.
Hoe een reis behalve jezelf ook de plek die je voor enige tijd verliet verandert.
Hoe Stella van Voorst van Beest hetzelfde ervoer. Zij liep in haar eentje door besneeuwde Finse bossen en werd zich bewust van een geluid dat ze niet kon duiden. Werd ze gevolgd? Door een mens? Een dier?
De bron bleek haar eigen lichaam. Wanneer de wereld stil is, gaan we het bonzen van ons eigen hart en suizen van ons bloed horen. Een (meestentijds) ongekende ervaring.
De documentairemaakster, toen bezig met research voor haar film over Finse tango, Gevangenen van de grond uit 2009, leerde dat stilte in Finland niet iets is om ongemakkelijk van te worden – daar komen geen dominees voorbij – en dat men er buiten zachtjes spreekt, uit respect voor de natuur. Weer thuis viel het Nederlandse audiolandschap haar dan ook rauw op het dak: verbouwingsherrie, snelwegenruis, vliegverkeer. En een bos als iets om je pratend doorheen te verplaatsen; een ander decor voor hetzelfde gekakel. Een nieuw filmonderwerp was geboren: Hoe luidt het land?
In plaats van een opsomming van ergernissen of geweeklaag over teloorgang maakte Van Voorst van Beest een verkenning. Hoe klinkt Nederland, hoe ervaren verschillende mensen hetzelfde geluid, wat zit er achter dat wat onze oren binnenkomt en waarvan we ons vaak (misschien) niet eens (meer) bewust zijn? We zien en horen een geluidskunstenaar aan het werk, een gedragsbioloog die gekwinkeleer registreert en een man via wiens kantoor voorgeprogrammeerde achtergrondmuziek de winkelwereld in gezonden wordt. We leren over stilte als streekproduct en de geneugten van een geluidswalhuis.
En we luisteren naar een stervende ster, waarvan het geluid er 2643 jaar over gedaan heeft om ons te bereiken. Hoe luidt het land? nodigt uit er getuige van te zijn. Hoe? Ssssssttttt.