In het derde deel van De vrijheid van Tahrir laat Monique Samuel ons haar Caïro zien. Haar helden zijn haar vrienden en familieleden, die in Caïro voor hun persoonlijke vrijheid vechten.

De vrijheid van Tahrir: Revolutie van de jeugd
Zondag, nederland 2, 20.25-21.20 uur

In een koffiezaakje vlakbij haar huis in het centrum van Den Haag vertelt Monique Samuel het verhaal van de eerste ontmoeting van haar ouders. ‘Mijn vader studeerde in Caïro en was toeristengids. Hij had een Duits echtpaar, dat op reis heel erg ziek werd, wekenlang verzorgd. Als dank stuurden ze hem een vliegticket en visum voor Duitsland. Zo kon hij ook zijn broer in Nederland bezoeken. Die kreeg Nederlandse les van mijn moeder. Toen hij haar zag, wist hij dat zij de liefde van zijn leven was. Maar zij viel niet meteen voor zijn versierpogingen. Teleurgesteld ging hij terug naar Egypte. Hij moest in dienst, dat betekent dat je drie jaar nauwelijks contact hebt met de buitenwereld. Maar vlak daarvoor bedacht mijn moeder zich en stuurde een telegram, dat hardop op straat werd voorgelezen. Mijn vader ging terug naar Nederland en ze zijn halsoverkop getrouwd, voor een verblijfsvergunning. En dat zijn ze tot op de dag van vandaag.’
In 1989 werd Mounira oftewel Monique geboren en nu is zij een van de invloedrijkste Midden-Oostendeskundigen van Nederland. In het derde deel van De vrijheid van Tahrir laat ze haar Caïro zien. De band met haar Egyptische familie is sterk. ‘We gingen zo vaak mogelijk naar mijn grootouders in Caïro. Het zijn eenvoudige mensen, christenen uit de lagere middenklasse. Ik ben opgegroeid met mijn achternichten, een hechte kliek van 25 meiden. Elk jaar zag ik hoe ze veranderd waren en de nieuwe levensfases waarin ze terechtkwamen. Dat is een mooie manier om een land te zien ontwikkelen, zeker een land waarin tweederde van de bevolking jonger is dan 29. Ik weet hoe de jeugd denkt: voor mijn vriendinnen en vrienden was ik een vertrouwenspersoon. In tegenstelling tot Egyptische meiden houd ik niet van geroddel.’

Hoe zag u in die tijd de politieke en sociale omstandigheden veranderen?
‘Men zegt dat je de revolutie niet kon zien aankomen, maar daar ben ik het niet mee eens. In de volkswijk waar mijn grootouders wonen, zag je dat er iets broeide. Tot een jaar of tien geleden was het kalm, het land leek in slaap. Maar toen zag je een gedeelte van de bevolking ineens steeds openlijker islamiseren. Een ander deel werd juist veel liberaler. Ook werden de armen steeds armer en de rijken steeds rijken. De jongeren negeerden tradities en conservatieve regels en deden wat ze zelf wilden. En als je niet meer naar je vader luistert, waarom zou je dan wel naar een president luisteren? Er kwam duidelijk meer politiek bewustzijn. Op straat was dat te voelen.’

Hoe heeft u de revolutie beleefd?
‘In de studio van Pauw & Witteman, haha. Ik was de hele dag commentaar aan het geven op radio en televisie. De redactie van EenVandaag stelde grappend voor dat ze beter een bed voor me konden neerzetten op het Mediapark. Ondertussen volgde ik het nieuws uit Caïro via mijn contacten ter plekke en de Arabische media. Wat mensen op straat vinden, is moeilijk te zeggen zonder te generaliseren. De correspondenten wisten het in elk geval niet, want die zaten bang in een gebarricadeerd hotel. Maar wat de gemiddelde Egyptenaar denkt en gelooft, dat voel ik van binnenuit, want ik ben er zelf een. Ik heb alle eigenschappen: koppigheid, eergevoel, passie, religieus besef en bijgelovigheid. Men zegt soms dat ik me door de euforie heb mee laten slepen. Mijn dans op tafel bij Pauw en Witteman zal me wel altijd nagedragen worden. Maar ik heb ook meteen gezegd dat de Moslimbroederschap het grootste gevaar was voor Egypte, en dat het land een lange en moeilijke weg te gaan heeft.’

Wat wilde u laten zien in De vrijheid van Tahrir?
‘Iedereen is zo opgefokt als het over Egypte gaat. Het nieuws is zo hijgerig. Maar door het tumult en de problemen op straat heen loopt een sociale en maatschappelijke revolutie. Die wilde ik laten zien, aan de hand van het verhaal van de gewone mensen, mijn vrienden en familie die doorgaan met hun dagelijks leven. Hun dromen zijn net als de onze.’
 

Waarom heeft u deze hoofdpersonen gekozen?
‘Allemaal doen ze iets dat spanning oproept in hun eigen omgeving. Het zijn voor mij helden, omdat ze door grenzen heen breken. Mounir is moderne danser. Zijn vader veracht hem daarom. Die snapt de kunst niet, hij vindt dansen voor homo’s. Maar Mounir gaat wel door. Die onverzettelijkheid is wat Egypte uiteindelijk gaat maken of breken. Blijven de jongeren doorstrijden voor hun toekomst, of worden ze passief, net als de vorige generatie? Daar gaat het om.
Ahmed is een jongen uit de hogere klasse. Zijn familie heeft meerdere huizen, hij heeft een topfunctie bij de Arabische Liga en reist heel veel. Maar zo’n gast staat wel op het Tahrirplein te demonstreren. Dat betekent dat jongeren daar niet alleen staan voor brood en banen, het gaat dieper. Die mensen willen een wezenlijke vrijheid.
En dan de meiden, dat zijn echt tijgers. Neem voetbalcoach Safiyya. Zij fietst op een mountainbike door de stad en trekt zich niets aan van de opmerkingen die ze krijgt. Ze traint ook jongetjes bij de beste voetbalclub van Caïro. Kun je nagaan wat dat voor doorbraak in hun denken over vrouwen teweeg brengt. En natuurlijk mag mijn eigen oma met haar wijsheid niet ontbreken.
Hun verhalen raken aan de algemene problemen. Uiteindelijk loopt iedere Egyptenaar tegen de grenzen van de samenleving, religie, politiek en familie op. Het is een enorm kruitvat nu.’

Hoe ziet u zich dat ontwikkelen?
‘De Moslimbroederschap en de salafisten proberen een nog ergere dictatuur te vestigen dan er ooit is geweest. Maar dit keer ligt de nadruk op religie in plaats van politiek. De christenen raken in de verdrukking. Deze islamitische regering, daar is de rek allang uit. Zelfs in de conservatiefste islamitische wijken zie je enorme spotprenten van Morsi. Maar de salafistische milities zien het als een heilige strijd. Men is bang voor meer geweld. De komende vijf jaar worden essentieel.’

En hoe is het met de levens van uw leeftijdgenoten?
‘De economische malaise is groot. De jeugdwerkloosheid is gestegen naar vijftig tot 75 procent en je kunt niet trouwen als je geen bruidsschat kunt betalen. Er is een grote grijze economie waarbinnen iedereen klusjes voor elkaar doet. Je ziet ook veel nieuwe initiatieven, zoals hippe koffiebars waar ook vrouwen waterpijp kunnen roken. Er is duidelijk veel meer persoonlijke vrijheid. Men heeft wel iets anders aan zijn hoofd dan te kijken wie er hand in hand loopt met elkaar. Zo kreeg ik een zeer pikant voorstel van de keepster uit het team van Safiyya. Er wordt ook ontzettend veel porno gekeken in Caïro. Het is een oversekste toestand hoor, wat denk je met zo veel ongetrouwde jonge mensen? En dat in een land vol censuur, waar iedereen die iets te zeggen heeft gearresteerd wordt.’