een heel klein kiertje

We kunnen Assad nog stoppen, schrijft journalist Betsy Udink in de Volkskrant. En de gevolgen zijn groot en verschrikkelijk als we dat niet doen. Nóg een miljoen vluchtelingen erbij die naar Europa proberen te komen, bijvoorbeeld. Of twee. Haar verhaal is me uit het hart gegrepen.

Pakistan en het Midden-Oosten waren de voornaamste werkgebieden van haar man Marcel Kurpershoek, wiens meest recente diplomatieke opdracht het gezantschap namens Nederland in Syrië was. Dat heeft Betsy Udink altijd unieke ingangen gegeven om die gebieden journalistiek te duiden – een beetje zoals Caroline de Gruyter in haar columns als geen ander de Europese werkelijkheid begrijpelijk maakt. Al zouden beiden vermoedelijk ook zonder echtelijke verbintenis de toegang hebben afgedwongen die zij nu krijgen; er is weinig dat hen tegenhoudt.

Over Assad, Poetin en de rol die met name Europa speelt in het conflict in Syrië, zijn Udink en haar man eensgezind. Eerder al schreef Kurpershoek een analyse die min of meer hetzelfde zegt: Poetin zet het Westen schaakmat in Syrië. Inmiddels zitten Europa en Amerika als een kip naar het onweer te kijken. Want hé, Poetin was toch een bondgenoot in Syrië? Die Assad zou laten vallen wanneer het hem uitkwam en zo zouden we toch vrede krijgen?

Dream on. Dat wil zeggen: Poetin zal Assad ongetwijfeld laten vallen wanneer hem dat uitkomt, maar vooralsnog moet eerst Aleppo nog even plat en moet het noorden van Syrië in handen van de YPG en Assad komen. Zodat Erdogan helemaal gek wordt en nog wilder om zich heen gaat roeien en de vluchtelingenstroom richting Europa aanhoudt.

En dat is van het begin af aan de bedoeling geweest, ook toen Lavrov en Kerry het zo gezellig met elkaar hadden in Geneve.

Poetin is ongetwijfeld blij met de diep ontwrichtende gevolgen die de hoeveelheid vluchtelingen heeft in Europa, samen met de door losgeslagen liberalisering veroorzaakte ongelijkheid en de afhankelijkheid van een door en door getergde Erdogan. Lees daar wekelijks Caroline de Gruyter over.

Zowel Kurpershoek als Udink pleitten voor iets waar het Westen nu al jaren niet aan wil: een no-fly zone in het noorden van Syrië om de bevolking te beschermen tegen  het leger van Assad en nu ook  de bommen van Poetin.  Lees ook dat het volgens Betsy Udink nog niet te laat is voor zo’n eerste stap van écht westers ingrijpen in Syrië, al is het ‘window of opportunity’ inmiddels een bovenlicht dat nog maar op een héél  klein kiertje staat.

Dat is niet altijd zo geweest. De eerste keer dat iemand Europa opriep om zich in het belang van de Syrische bevolking meer te bemoeien met wat daar gaande was, was hier, toen ik de voormalige imam van de grote Omayaden-moskee in Damascus sprak. Dat was nog voor het geweld uitbrak, in een tijd dat vreedzame demonstranten om verandering vroegen. Mouaz herhaalde die oproep tot Europese bemoeienis, hier, sadder, wiser and more angry. Toen was de burgeroorlog waar hij de eerste keer voor vreesde inmiddels een feit en had hij, als leider van de verzamelde oppositie, zijn tanden stuk gebeten op het standpunt dat er ondanks alles ook met Assad gesproken moest worden.

In die opvatting is hij al die jaren bijgevallen door de andere Nederlander die alles over Syrië weet – hij was er lang ambassadeur  en volgde Kurpershoek op als de Nederlandse gezant ter plekke. Ook Nikolaos van Dam pleit er al jaren voor Assad als gesprekspartner te aanvaarden – met een flinke knijper op de neus.

Die positie en het perspectief om langs die weg langzamerhand naar een overgangssituatie te komen die minder onordelijk kan zijn dan in Libië is, hoe moeilijk ook van het begin af aan, inmiddels nog veel ingewikkelder geworden. Omdat Iran en Hezbollah hun machtsposities enorm hebben versterkt. Omdat een flink deel van het ooit alleen maar anti-Assad-verzet inmiddels uit frustratie en pragmatisme is opgeschoven in islamistische richting. Omdat bommen bommen zijn, óók als ze op IS gericht zijn. En omdat de cynische machtspoliticus Poetin iedere kans gegrepen heeft die het Westen hem bood, waardoor, uiteindelijk, ook Assad weer de illusie kan hebben dat het zijn tijd allemaal wel zal duren.

Toch zullen we met die situatie moeten dealen. En dan is het ietsje te makkelijk om wéér naar de Amerikanen te wijzen. Want zeker, dat van die rode lijn was niet handig van Obama.  Maar had Europa misschien iets eerder kunnen begrijpen dat deze president,  gekozen op de belofte een eind te maken aan twee oorlogen,  niet zou staan te trappelen om in te grijpen in Syrië? En was het dus niet handiger geweest wanneer Europa zélf van het begin af aan een krachtig tweesporenbeleid had gevolgd: praten met en druk uitoefenen op Assad -  waarbij en passant de welwillende oppositie de organisatiegraad had kunnen verbeteren? En tegelijkertijd meer bescherming bieden aan de bevolking, bijvoorbeeld door die no-fly-zones?

Het kan nog, denkt Betsy Udink. Ik help het haar hopen.