gevraagd: handboek voor na een revolutie

En toen moest ik, tussen Radio Olympia en het taalprogramma van Frits Spits door proberend de gebeurtenissen in Oekraïne te volgen via de Nederlandse radio, ineens aan Gene Sharp denken.
Peetvader van de moderne revolutie.
Vijftien jaar geleden nog een profeet, nu alweer bijna geschiedenis.
Ik stel hem even aan u voor:

Zoals u ziet is Gene Sharp een inmiddels stokoude Amerikaanse politicoloog die ettelijke handboeken heeft geschreven voor de geweldloze revolutie. Een mooie Amerikaanse traditie - het zelfhulpboek - toegepast op een groot goed dat loopt van , pak ‘m beet, de Zoon van God naar Mahatma Gandhi. Een denker en een doener, Sharp, want aan zijn Einstein Institution wordt niet alleen gestudeerd op geweldloosheid, maar ook opgeleid in de praktische toepassing ter confrontatie van allerhande foute regimes.
Sharp en zijn praktische theorieën maakten furore toen het einde van de geschiedenis na de Val van de Muur hier en daar wat te lang op zich liet wachten. Om te beginnen in Servië, waar het na de Joegoslavische burgeroorlog de studentenbeweging Otpor! was die in het najaar van 2000 dankbaar gebruik maakte van Sharps vreedzame technieken om Milosevic ten val te brengen.
Een nieuwe wereld daagde en straalde ook af op de VPRO-burelen. Ik denk dat er weinig serieuze achtergrondprogramma’s zijn geweest die toen niet op een interview met Sharp gejaagd hebben. Tevergeefs, voor zover ik weet.
Sharps gedachtengoed had de toekomst en de jongens en meisjes van Otpor! werden nieuwe helden. Vooral toen , dankzij lichtelijk ongenuanceerde interpretaties, hun internationale zendingswerk op het gebied van de geweldloze revolutie ook bepalend werd genoemd in achtereenvolgens Georgië in 2003, de rozen-revo, Oekraïne in 2004, de oranje-revo, Iran in 2009, de groene revo, Tunesië in 2010 en Egypte in 2011; jawel, ook de Arabische Lente is door sommigen deels op het conto geschreven van met name Srđa Popović, de charismatische voorman van de Servische studentenbeweging die sinds het succes thuis de wereld over reisde om het evangelie van de kleurenrevolutie te verspreiden.
Iets teveel eer. En misschien is dat maar goed ook. Want zoals twee aan de occupy-beweging geliëerde onderzoeksjournalisten hier onlangs onthulden:

is de activist op zijn minst na de gebeurtenissen in zijn vaderland verstrikt geraakt in de netten van de minder frisse Amerikaanse firma Stratfor, voor al uw duistere zaakjes ten behoeve van het westerse grootkapitaal en ander boevenpak.
Een onthullend en ontluisterend verhaal. Al vergalopperen de occupyers zich wat mij betreft weer een beetje wanneer ze suggereren dat de héle Servische revolutie - en mutatis mutandis al die andere kleurrijke omwentelingen daarna – toegeschreven kunnen worden aan de machinaties van het Amerikaanse imperialisme. Zoals dat volgens de complot-denkers verpakt gaat in zich als brave democratie-verspreiders voordoende instituten als het National Democratic Institute.
Dat is me iets teveel koren op de molen van Poetin, al mogen we de Russische afkeer van dit soort inmenging in andermans revolutie ook weer niet volledig afdoen als loze propaganda. Een verstandig tegenwicht tegen het wat opgewonden occupy-verhaal staat hier, van de hand van de Californische hoogleraar Stephen Zunes. Voor de liefhebbers:

Zunes heeft ontegenzeggelijk gelijk waar hij stelt dat een revolutie nooit kan slagen wanneer er niet een substantieel deel van de bevolking achter staat. En dat, hoe interessant en belangrijk ook, Sharp-adepten alleen er nooit in zullen slagen een regime ten val te brengen; zie de massale volhardendheid in Kiev en omstreken.
Maar wat de gebeurtenissen daar – om nog maar te zwijgen van Egypte, Libië of Syrië - inmiddels ook pijnlijk duidelijk hebben gemaakt: de kortstondige hoop dat het geweldloze evangelie van Sharp overal op de wereld voldoende zou zijn om de Geschiedenis het laatste zetje over de rand te geven, is een illusie gebleken.
Zelf dus inderdaad alweer geschiedenis geworden: na Servië is het nergens meer zonder geweld gegaan.
Dat hadden we natuurlijk kunnen weten. Zoals we tevens hadden kunnen voorzien wat op veel van de genoemde revolutiepleinen inmiddels óók is gebleken: zelfs als de eerste golf van volksgewoel succes heeft en het ancien regime in kwestie naar het afvoerputje van de tijd spoelt, is er nog niets gewonnen.