Vorige week twitterde ik, in navolging van Geen-Stijl-verslaggeefster Annabel Nanninga, deze foto rond.
Wat doen ISIS-vlaggen en antisemitische leuzen in Nederland? Chris Kijne heeft wel een verklaring. En een oplossing.
Dat maakte nogal wat los. En het was, sociologisch of hoe dan ook, interessant om te constateren dat verreweg de meeste reageerders aansloegen op de ISIS-vlag die geheven wordt boven het hoofd van de jongen in het Robben-shirtje.
Terwijl het mij daar maar gedeeltelijk om ging.
Weinig mensen werden geraakt door wat mij triggerde: de postmoderne combinatie van dat Robben-shirt en die ISIS-vlag. Waarbij zij opgemerkt dat het niet de jonge Robben-fan zelf is die met de omstreden vlag zwaait, maar hij lijkt zich ook niet erg veel zorgen te maken over de omgeving waarin hij verkeert. Het was die bizarre combinatie van elementen die voor mij in één klap duidelijk maakt wat al enkele jaren een nieuwe werkelijkheid is: het conflict in het Midden-Oosten, of eigenlijk de conflicten in het Midden-Oosten, zijn nadrukkelijk aanwezig op oerhollandse straten en pleinen.
Maar de meeste twittervolgers die op de foto aansloegen wilden in hun verontwaardiging vooral graag dat dit niet zo zou zijn, dat dit ‘in ons land niet moest kunnen’. Of andersoortig commentaar dat een nostalgisch verlangen verraadde naar een werkelijkheid die er niet meer is.
Een bij-effect van die licht ontkennende houding is ook dat in de beoordeling van het fenomeen in kwestie de nuance een tikje zoekraakt. Want de hier verbeelde gebeurtenis, een demonstatie in Den Haag tegen het geweld in Gaza van ongeveer honderd mensen, heeft in Nederland de afgelopen week veel losgemaakt. Maar de terechte verontwaardiging over de antisemitische spreekkoren, en de bijbehorende wens dat dit toch in ons land niet moest mogen, vertroebelt de blik een beetje.
Daarom was ik erg blij met het gesprek dat de collega’s van VARA-BNN voerden met filmmaker Abdelkarim El-Fassi (zie hier). Met name zijn observatie dat de ISIS-vlaggenzwaaiers gezien moeten worden als de extreem-rechtse lunatic fringe van de Nederlandse moslimgemeenschap lijkt me buitengewoon waardevol. Omdat die karakterisering het noodzakelijke tegenwicht biedt tegen wat er dreigt te gebeuren: alle Nederlandse moslims worden door het deel der natie dat geschokt reageert op een virulent antisemitisme, over één kam geschoren en weggezet als gevaarlijke radikalinski’s.
Quod, natuurlijk, non.
Want daar gebeurt iets paradoxaals. De definitie van antisemitisme is toch dat Bram in Groningen schuldig wordt gehouden voor iets wat Moos in Amsterdam heeft geflikt. Dat gebeurt nu ook: hier wordt de goedwillende Ahmed aangekeken op het vlaggenzwaaien van Mo.
Het spiegelpaleis van racisme en identiteit.
Moesten we maar niet doen. Zoals we ook protesten tegen het Israelische geweld in Gaza maar niet moesten verwarren met antisemitisme. Zeker, de openlijke verontwaardiging over dat geweld is groter dan die over het geweld in Syrië. Maar ik meen dat Assad zich nog nooit heeft laten voorstaan op het feit dat hij aan het hoofd staat van het enige werkelijk democratische regime in de regio en daarom de steun van het westen verdient.
Zoiets schept verplichtingen. Dat vinden, gelukkig, sommigen in Israël ook (zie hier). Dat Israël zichzelf altijd moreel op een voetstuk plaats lijkt me, bij alle hypocrisie en opportunisme die er niet in de laatste plaats in de Arabische wereld is als het om de Palestijnen gaat, toch de bottom line.
Helaas wil dit allemaal natuurlijk ook weer niet zeggen dat er niet een verontrustende opleving van antisemitisme valt waar te nemen op die oer-Europese straten en pleinen. Een giftig mengsel van oude reflexen en nieuwe frustraties. Het lijkt me zaak om vooral aan die nieuwe frustraties – het gevoel van buitengesloten worden dat veel islamitische jongeren hier ervaren – iets te doen. Zodat de oude reflexen, die hardnekkig zijn en moeilijk te bestrijden, zo weinig mogelijk voedingsbodem vinden.
En op den duur kunnen worden aangevreten door het enige dat helpt: onderwijs, onderwijs, onderwijs.
In de tussentijd is het, voor iedereen die zich openlijk wil opwinden over Gaza, misschien handig om een paar vuistregels te hanteren: zie hier.