Nog geen idee waar je naar toe kan gaan deze zomer? De vpro neemt je graag mee op reis en komt met suggesties. Chris Kijne tipt Japan. Over 'lost in translation' , een spinnenweb aan sociale omgangsvormen en de verwondering bij je zo welkom voelen. Kan Nederland nog wat van leren.

Ik was een keer eerder in Japan. In gezelschap van de daar wonende vertaler Jacques Westerhoven, getrouwd met een Japanse, kreeg ik toen een intrigerend inkijkje in de Japanse samenleving zoals de Japanner die, denk ik, beleeft.

Dat leek me niet altijd even prettig.

Het Japanse leven deed zich voor als een onbegrijpelijk spinnenweb van sociale regels die vooral het risico in zich droegen van bijna ongemerkte overtreding, lijdend tot gezichtsverlies.
Iets ergers kan de Japanner niet overkomen.

Zo kwamen we op straat kennissen van Jacques tegen met een auto vol pakjes. Hij legde uit dat de man een jaar eerder een auto-ongeluk had gehad en hoe zijn hele kennissenkring, hoewel hij goed verzekerd was, traditiegetrouw langs was gekomen met een geldbedrag voor de ziektekosten. Zijn vrouw had daar nauwgezet een lijst van bijgehouden en nu maakten ze een ronde met cadeautjes die, hopelijk in overeenstemming met het gegeven bedrag, terugverspreid werden in de kennissenkring.

Een zenuwenboel, maar nog te doen.

not amused

Erger werd het toen Jacques en ik door een rijke dame werden genood op thee-ceremonie. Een intrigerend ritueel, dat plaatsheeft in een speciaal prieel. De thee-ceremonie stamt uit de samoerai-tijd en de opening van het theehuisje is bewust klein gemaakt zodat de strijders gedwongen werden voor deelname hun zwaard af te leggen. Zodat me nu nog vooral het monumentale achterste van Jacques voor de geest staat dat zich naar binnen probeert te wurmen.

Na afloop van de sessie, die er vooral uit bestond dat we langdurig met veel japans oh en ah de theekommen moesten bewonderen - waarvan later bleek dat ze enkele duizenden euro’s per stuk kostten - kreeg ik van onze gastvrouw twee mooie zelfgemaakte vliegers cadeau. Bij terugkeer in huize Westerhoven was Jacques’ vrouw not amused. Het waren dure vliegers en omdat ik hun gast was, waren zij nu verplicht de dame in kwestie met een financieel passend cadeau te bedanken.

Een even fascinerend als beklemmend land, kortom.

Het grote voordeel voor de buitenlander is dat hij of zij, evenals de dronkenlap – een van de redenen voor het vrij buitensporige alcoholgebruik in Japan - bij voorbaat geëxcuseerd is voor het overtreden van dit soort regels. Ik merkte dat destijds toen ik, onnadenkend, opeens met de speciale toilet-sloffen nog aan in de woonkamer stond. Er werd met beleefd ingehouden afgrijzen op gereageerd.

► vervolg hieronder
 

© cc flickr

'Het eten is voortreffelijk én mooi, het toilet even schoon als alle gratis, openbare toiletten, er klinkt geluid van stromend water en de bril is verwarmd.'

een sprookje

Onlangs was ik weer in Japan, nu als toerist. En heb het land dus volledig als buitenlander geconsumeerd. Dan heb je vrijwel uitsluitend te maken met de positieve gevolgen van deze door en door sociaal gedisciplineerde samenleving.

Het is, letterlijk, een sprookje.

Om te beginnen is de reiziger in Japan voortdurend lost in translation omdat in dit hoogontwikkelde land vreemd genoeg vrijwel niemand Engels spreekt. Nee, ook die leuke, jonge baliemedewerker in dat internationaal geörienteerde hotel in Tokio kan vooral heel goed de índruk wekken dat hij Engels spreekt. Maar zodra je een hele zin terugspreekt op zijn woordjes, kijkt hij je beschaamd aan.

Geen flauw idee. Een ongemak dat niet alleen met zich meebrengt dat de reiziger dus in een voortdurende informatiemist rondloopt die meteen een aangename onthechting veroorzaakt, maar dat ook ruimschoots gecompenseerd wordt door de onvoorstelbare behulpzaamheid van iedereen die je tegenkomt.

Ga op een hoek van de straat staan en kijk zoekend om je heen. Ik heb het getimed: het duurt nooit langer dan een halve minuut voor er iemand naast je staat die vraagt of hij kan helpen. Waarna doorgaans persoonlijke begeleiding volgt naar de bushalte, het perron of het gezochte restaurant in kwestie. 

een verwarmde wc-bril

In dat restaurant krijgt men een warm handdoekje voor het eten en er zit meestal een knop op tafel waarmee men de ober kan roepen. Sterker nog: de ober komt ook. Ook als er geen knop is. Een equivalent voor ‘mijn collega komt zo bij u’ kent het Japans niet. Het eten is voortreffelijk én mooi, het toilet even schoon als alle gratis, openbare toiletten, er klinkt geluid van stromend water en de bril is verwarmd.

Wie vervolgens abusievelijk in dat restaurant – of for that matter op een station of gewoon op een bankje in het park – zijn portemonnee en paspoort laat liggen, kan er op rekenen dat het spul er na een uur óf nog ligt of dat een telefoontje naar het nabijgelegen politiebureau uitkomst biedt. Altijd, overal.

Spoedt u naar dat politiebureau per taxi en wees blij verrast dat de taxichauffeur een uniform aan heeft en een pet op en dat hij of zij ook in gedrag de kenmerken van een gedienstig negentiende-eeuws lid van de huishoudelijke staf vertoont. Geef, evenals in het restaurant of waar dan ook, geen fooi. Men zou diep beledigd zijn.

Wanneer de reis vervolgens per openbaar vervoer wordt voortgezet kunt u gerust aansluiten in het vak dat als wachtrij 1 voor wagon 6 staat aangegeven. De trein zal er op het aangegeven tijdstip stoppen, met de deur van wagon 6 op de aangegeven plaats en de rij zal rustig, persoon voor persoon, in de trein verdwijnen. Is rij 1 al vol, dan staat in het vak ernaast rij 2 aangegeven.

Zodanig beweegt de buitenlandse reiziger zich ondanks de informatie-achterstand wat verbale communicatie betreft toch nog moeiteloos door dit natuurrijke prachtland. Last but not least dankzij het apparaatje dat ik op het vliegveld huurde, zo groot als een half leeg pakje sigaretten en dat overal, zelfs op de hoogste berg waar géén gewone telefoonverbinding was, ons van een eigen wifi-connectie voorzag.

Want behalve zéér traditioneel is Japan ook hypermodern.

En dat is dan nog maar het reizen. Over de plekken waar je vervolgens aankomt is een nog twee keer zo lange lijst van voordelen op te stellen.

Dankzij twee decennia deflatie is het nog best te betalen ook.

Dus als u nog geen vakantie-idee had…

meer over japan, chris en andere vakantietips