Bewustzijn

1. Het valse bewustzijn, aldus Marx, dat zijn illusies over een sociale situatie waardoor je die situatie niet goed kunt beoordelen. Als je gelooft dat het voortbestaan van Zwarte Piet een zaak van leven of dood is terwijl er gegronde redenen zijn om aan te nemen dat de opwarming van de aarde eerder met leven of dood te maken heeft, dan is dat vasthouden aan Zwarte Piet het valse bewustzijn.

2. Samenvattend: het valse bewustzijn komt neer op het stellen van foute ideologische prioriteiten. Daarmee is ook de zwakte in het concept duidelijk gemaakt, want u bent er niet van gediend dat ik uw ideologische prioriteiten fout vind, ook al gebruik ik het woord ‘fout’ niet maar rep van vals bewustzijn.

3. Een vriend stelde dat machtige entiteiten (multinationals, media, Rusland) burgers aan een vals bewustzijn helpen. Als u dagelijks hoort dat er een vluchtelingencrisis is gaat u dat op een gegeven moment geloven, al hebt u nooit een vluchteling gezien, laat staan een vluchtelingencrisis. Is er een niet vals bewustzijn? Er zijn gradaties van valsheid.

4. Parallel aan de discussie over het valse bewustzijn wordt de discussie over rationeel versus irrationeel gevoerd. Men doet graag voorkomen dat aanhangers van neofascistische partijen irrationeel zijn omdat zij bijvoorbeeld stemmen op partijen die hun economische belangen niet behartigen. Het irrationele is slechts een andere beschrijving van hetzelfde fenomeen: het valse bewustzijn. Maar we weten dat de homo economicus niet bestaat of alleen als gemankeerd wezen. Er zit een drift in mensen die niet op behoud maar op vernietiging is gericht. We kunnen die drift irrationeel noemen, dat lost echter weinig op.

5. Andere media, andere multinationals, een ander Rusland zou beter zijn. Misschien hebben we dan minder last van ons valse bewustzijn. Ik zie het er niet van komen. Mensen zullen altijd de fouten van hun voorouders herhalen, aangezien de tijden anders zijn zullen de consequenties van die misstappen ook weer anders zijn. Laten we dus roeien met de riemen die we hebben. Niettemin is het verstandig een kwartier per dag hoopvol te zijn. U hoeft uw valse bewustzijn niet de schuld van dit kwartiertje te geven, u mag ook zeggen: het komt door yoga.