1. Ooit waren er drie Duitslanden: de Bondsrepubliek Duitsland (BDR), de Duitse Democratische Republiek (DDR) en Oostenrijk. Tegenwoordig zijn er officieel twee Duitslanden, officieus zijn er nog drie Duitslanden. Dat is het belangrijkste wat u over Duitsland moet weten.
2. Je kunt de twintigste eeuw een Amerikaanse eeuw noemen. Je kunt de twintigste eeuw een Duitse eeuw noemen. En het is mogelijk de twintigste eeuw een Russische eeuw te noemen. Een Franse of een Engelse eeuw was de twintigste eeuw zeker niet. De Duitse geschiedenis is meer dan de twee wereldoorlogen, maar niet zo veel meer, want waar maak je nog indruk met Goethe, Schiller, Heine, Hegel, Kant en Schopenhauer?
3. Wat zou er van Duitsland zijn geworden als Bismarck Oostenrijk bij Duitsland had gevoegd? Of van Beieren een tweede Oostenrijk had gemaakt? De geschiedenis houdt niet van hypothetische vragen. Waar ligt Duitsland? Ten oosten van Nederland, ten westen van Polen, ten noorden van Zwitserland, ten zuiden van Denemarken. Nu maar hopen dat Polen voor de verandering niet meer naar het westen of oosten opschuift of weer een paar eeuwen ophoudt te bestaan, zoals het geval was tussen 1795 en 1918. De Duitsers hebben Polen nodig en wij ook.
4. Na de laatste verloren wereldoorlog heeft Duitsland zijn lot verbonden aan Europa en Amerika. Die lotsverbondenheid staat onder druk.
5. Duitse cultuur is romantische cultuur. De twintigste eeuw liet de catastrofale gevolgen van die romantiek zien. Meer nog dan haar leermeester Kohl is Merkel het antwoord op die romantiek: minder romantiek.
6. Zonder het Italiaanse fascisme was er geen nazisme geweest. Kijk dus goed naar het proeflaboratorium Italië. Het vooroordeel dat er geen Duitse humor bestaat, komt doordat op een gegeven moment alle Duitsers met humor noodgedwongen buiten Duitsland woonden. Maar te veel romantiek is inderdaad slecht voor de bevrijdende lach.
7. Wie de eenwording van Europa wil begrijpen, moet de eenwording van Duitsland bestuderen.
8. Het Duitse Middelgebergte verklaart ten dele de romantiek. Het is moeilijk niet van wandelen te houden als je dat Middelgebergte op een zonnige lentedag hebt betreden, maar ook tijdens regenachtige herfstdagen heeft dat gebergte zo zijn bekoringen.
9. De Duitse taal is nog bezig zichzelf te bevrijden.