Een tijdje geleden heb ik me verdiept in Spinoza. In Nederlandse vertaling moet ik erbij zeggen, mijn Latijn is niet goed genoeg om hem in de oorspronkelijke taal te lezen. Ik besef dat het riskant is uitsprakente doen over een tekst op grond van een vertaling, maar goed, hoeveel mensen hebben Dostojevski in het origineel gelezen? Dostojevski is weliswaar geen filosoof, maar literatuur kan ook filosofie zijn.
Nadat ik twee teksten over Spinoza had geschreven, liet ik hem los, ik denk zoals een sportvisser een vis loslaat nadat hij hem heeft gevangen. Waarmee ik niet wil suggereren dat ik Spinoza had gevangen, hooguit dat de omgang met een filosoof of schrijver vaak tijdelijk is.
Maar deze week haalde ik door omstandigheden de Ethica weer uit de kast. Mijn oog bleef haken aan deze zin, in de vertaling van Corinna Vermeulen: ‘Muziek bijvoorbeeld is goed voor een melancholicus, slecht voor iemand die rouwt, en goed noch slecht voor een dove.’
Voor de goede orde, Nico van Suchtelen vertaalt deze zin als: ‘Zo is bijv. muziek goed voor de weemoedige, slecht voor de treurende, maar voor de dove goed noch kwaad.’
Wat deze zin in beide vertalingen zo aantrekkelijk maakt, is het apodictische en tegelijkertijd licht ironische karakter ervan. Dat muziek voor de dove goed noch slecht is, is zo evident dat het de stelligheid van het voorgaande deel van de zin relativeert, want waarom precies zou muziek slecht zijn voor een treurende of voor iemand die rouwt? En is er een wezenlijk verschil tussen een melancholicus en iemand die treurt?
Kunst als medicijn is iets wat bijvoorbeeld Alain de Botton aanspreekt. De ontkenning van het therapeutische karakter van kunst is een vorm van hoogmoed. In het verleden heb ik mij weleens aan die hoogmoed bezondigd.
Nu weet ik echter dat vrijwel alles therapie is.
Het lezen van Yasha is bijvoorbeeld goed voor treurende en melancholische mensen. Voor onbehouwen mensen is het lezen van Yasha goed noch kwaad. Schadelijk is Yasha voor mensen die stemmen in hun hoofd horen, voor mensen die denken dat ze Jezus zijn, en voor mensen die op het punt staan in het huwelijksbootje te stappen.