altijd een witte kerst

Kerst viel dit jaar op 11 november in Oudewater. Terwijl Noord-Holland in de regen Sint-Maarten liep en in Maastricht het carnavalsseizoen begon, ­toverde een lokaal pak sneeuw het stadscentrum om in het winterse decor voor de Jumbo-kerstcommercial. Anton Pieck had het niet mooier kunnen maken. Welkom in de wonderlijke wereld van sneeuw op bestelling.

‘Als mensen sneeuw zien, maakt niet uit of het in Afrika of Portugal is, ze voelen eraan, pakken het, maken een bal en gaan gooien. Dat is overal hetzelfde. Heb ik nog nooit anders gezien.’ Aan het woord is Michiel de Ruiter, oprichter en directeur van sneeuwmaker Polar Europe. Samen met vaste kracht Sijtze Binksma en zoon Michael levert de Nederlandse oud-kampioen trampolinespringen en voormalig freestyleskiër sneeuw. Al bijna een kwarteeuw, wereldwijd, in elk seizoen, binnen en buiten. ‘We let it snow’, luidt hun slogan. Wie denkt dat sneeuw uit de lucht komt vallen, heeft het niet helemaal mis, maar veel van dat sfeervolle witte goed is afkomstig van een bedrijventerrein in ’s-Graveland. 

Daar worden begin november in een kantoortje naast een grote loods sneeuw­bestellingen opgenomen, opdrachten ingepland en de logistiek besproken. Het is piektijd, want kerstsneeuw wordt ruim voor de feestdagen besteld en buienradar, de belangrijkste ‘concurrent,’ kan in de herfst natuurlijk nog niet leveren.

Liefde voor sneeuw en kou heeft De Ruiter sr. sportend opgedaan. ‘Begin jaren negentig deed ik naast wedstrijden ook skishows. Springen en daarna landen op kussens, maar na maart is er meestal geen sneeuw meer om een schans te bouwen. Toen ontmoette ik een Australiër die vertelde dat hij echte sneeuw kon maken bij plustemperaturen. Dat geloofden we niet, maar het kon. Eerst hebben we dat gedaan bij een indoorskicentrum en daarna bij kleine evenementen in de openlucht.’ Inmiddels heeft men wereldwijd big-air-schansen gebouwd in onder meer Zuid-Afrika, Thailand en zelfs Jamaica.

Sneeuw maken, bij lage temperatuur althans, is volgens De Ruiter helemaal niet zo moeilijk. ‘Iedereen met een hogedrukspuit kan bij min drie graden sneeuw maken. De machines daarvoor kun je bij ons kopen. Wij maken sneeuw bij hogere temperaturen. Om sneeuw te maken, heb je een koude ruimte nodig. Daar vernevelen we water met lucht en dat wordt geïnjecteerd met stikstof. Dat bevroren balletje jakkeren we door een tent en zo creëren we sneeuwkristallen.’

Dat is echte sneeuw, en die kan bij alle temperaturen gemaakt worden. Voor Polar is de internationale skiwereld een belangrijke klant. De Olympische Winterspelen in Zuid-Korea waren vanwege de kou een eitje, maar een WK-onderdeel in de Sierra Nevada viel bij twintig graden bijna in het water. ‘Door sneeuwschansen koud te maken met buizen met ijs hebben we dat evenement kunnen redden.’

Wie wel geld, maar geen tijd of zin heeft om op wintersport te gaan, haalt die
gewoon naar huis. Dat deed bijvoorbeeld het staatshoofd van Gabon. Hij liet zijn presidentiële paleistuin veranderen in winterwonderland, zodat de lokale jeugd kon sleetjerijden, sneeuwpoppen bouwen en sneeuwballen gooien. De foto’s die De Ruiter heimelijk maakte van het feestje diende hij van de bewaking te verwijderen van zijn telefoon. Blijkbaar vreesde de president van het arme land imagoschade. Al net zo geheimzinnig was de opdracht om een skipiste aan te leggen in de enorme tuin van een Londense villa. Die bleek van een bekende Britse muzikant die met zijn gasten wilde skiën. Leuk voor de bladen, Sir Elton John niet achter de piano maar met skibril op de lange latten in zijn eigen tuin. Aan gekkigheid geen gebrek in de snowbusiness. Een vliegtuigmaatschappij die een winterfeest wil in de Dominicaanse Republiek? Geen probleem.

Tot op de kuub kan men berekenen hoeveel sneeuw er nodig is voor een evenement. En hoe compacter de sneeuw, hoe langer het blijft liggen. ‘Maar,’ zegt De Ruiter, ‘uiteindelijk gaat het smelten. Dat kunnen we niet voorkomen.’

Wie sneeuw verkoopt, kijkt niet vreemd op als sneeuwpoppen worden besteld. Wel als iemand er opeens 800 wil, zegt zoon Michael de Ruiter. ‘In 2013 werden 800 sneeuwpoppen besteld voor de introductiecampagne van Snow, een nieuwe digitale tv-dienst in België. Die hebben we hier met de hand gemaakt, 200 grote en 600 kleintjes. Loodzwaar, en ze zijn met mutsen en sjaals van Marktplaats in koel­wagens naar België gebracht. Die poppen werden met teksten als ‘We want snow’ en ‘All you need is snow’ bij concurrenten voor de deur gezet.’

Leuk bedacht, al was Snow binnen twee jaar al verdwenen. Als sneeuw voor de zon, grapten de concurrenten. Niet alle sneeuw wordt voor pret gebruikt. Zo sneeuwde ­Polar bij het proefcentrum waar de anwb winterbanden testte en kreeg een circuit bij een bandenfabrikant ook al eens een winterlaag. Gezien alle opdrachten uit de televisie- en filmwereld hebben de meeste Nederlanders misschien wel vaker sneeuw gezien van de De Ruitertjes dan sneeuw van boven. Bijvoorbeeld in Bennie Stout, De hel van ’63 of Everest. ‘Die laatste is grotendeels in de studio opgenomen, want je kunt geen speelfilms maken op zeven kilometer hoogte. Daar hebben we heel droge sneeuw gebruikt. Blower erop, dan zit je zo in een sneeuwstorm.’

Een enkele keer wordt sneeuw besteld als verrassing. Alsof het uit de lucht is komen vallen. Dat overkwam de eerste bewoners van het Big Brother-huis. De Ruiter: ‘Dat was in 1999. We kregen een halfuur om de tuin van het zwaarbewaakte huis in Almere wit te maken. Daarna moesten we wegwezen.’

Zolang het in Nederland niet te vaak sneeuwt, wordt iedereen nog blij wanneer de eerste vlokken naar beneden dwarrelen. Die nationale gemoedstoestand werd door het vertaalduo Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet treffend geschetst in hun vertaling van het Beatles-nummer ‘Here Comes the Sun’. In het Nederlands werd dat ‘Daar komt de sneeuw’.

Polar doet niet alleen in echte sneeuw, maar ook in cellulosesneeuw. Droog spul dat in zakken van 35 kilo zit. Beetje water erbij en je kunt alles wit maken. Net echt, al kun je er geen ballen of poppen van maken en is glijden onmogelijk. Kijksneeuw dus, al spreken ze in de snowbusiness liever van decoratiesneeuw. Uitstekend geschikt om bijvoorbeeld klant Intratuin vóór Sinterklaas al in wintersferen te brengen of om het te gebruiken in commercials.

Maar nooit alles wit maken. ‘Sneeuw valt van boven naar beneden en niet andersom. De onderkant van een dakgoot zal nooit wit zijn. En als je in de winter door een bos loopt zie je dat de bomen meestal maar aan één kant besneeuwd zijn omdat het daar altijd een beetje waait. Dus een boomstam decoreer je niet rondom,’ aldus sr.

Cellulosesneeuw is niet milieuonvriendelijk. Na verloop van tijd verdwijnt het vanzelf, al wil niemand daarop wachten. ­Logisch, sneeuw is vooral leuk als het vers is. In een harde, stenen omgeving kan het met water verwijderd worden, over een grasmat wordt voor het sneeuwen eerst een wit kleed gelegd. Dat maakt het opruimen naderhand simpel en versterkt het wit. Over het centrum van Oudewater wordt deze zondagmiddag geen kleed
gelegd.

Wel plaatst Michael de Ruiter samen met oproepkrachten Sean en Sorhan tocht­worsten voor de drempels van de grachtenpandjes om te voorkomen dat de sneeuw in huizen en winkelpanden belandt. Die sneeuwbeschermers lijken gemaakt van sinterklaasbaard maar komen gewoon van een grote rol. Daarna is het wachten tot alle technici en decorateurs klaar zijn met hun werk.

Als alle kerstverlichting hangt, een detonerend makelaarsbord ‘Te koop’ verwijderd is, de speciaal geplaatste lantaarnpaal extra verankerd is én de vuurkorf brandt, is het tijd voor de finishing touch: sneeuw.

Voor Polar, dat vorig jaar voor Jumbo zelfs een stuk bos witte, is dit een routineklus, maar dat geldt niet voor iedereen. De kerstcommercial heeft prestige, wordt vaak vertoond en in 2016 won Jumbo er een Gouden Loeki mee. Die ging vorig jaar naar de kerstcommercial van een concurrent en dat vraagt om revanche.

Door de sfeer op de set zou je kunnen denken dat je in een kerstfilm bent beland. Van eventuele druk heeft Frank Lammers geen last. Terwijl overal beweging is, staat de ­acteur in een wintertrui ontspannen te kletsen. Michael stuurt zijn vrachtauto achterwaarts de gracht op, slangen worden uitgerold en Sean en Sorhan beginnen te spuiten. Alsof de brandweer is uitgerukt. Langzaam rijdt Michael vooruit de gracht weer af, terwijl achter hem alles wit wordt. Omstanders slaan handen of sjaal voor het gezicht tegen de sneeuwbries en de cameraman dekt zijn apparatuur af. Binnen een paar minuten is de gracht maagdelijk wit. Omdat het inmiddels schemert en de sfeerverlichting brandt, is het effect betoverend. Een bewoner die zijn voordeur uit wil stappen, vraagt waar hij nog mag lopen. ‘Eigenlijk nergens meer,’ antwoordt Michael lachend, ‘maar vooruit.’

Cameraman en regisseur checken op een monitor of alles wat binnen het filmkader valt wit genoeg is. Tot mijn schrik lopen twee technici dwars door de sneeuw om nog een vergeten lichtsnoer op te hangen. Ik vrees dat Michael in een verschrikkelijke sneeuwman verandert en gaat ontploffen, maar hij haalt zijn schouders op. ‘Werken we zo wel even bij.’ Zijn professionele blik op het sprookjesachtige decor getuigt van realisme. ‘In het echt staan ook bijna altijd wel voetstappen in de sneeuw, behalve als die net gevallen is.’ Zit wat in. Dan wordt Frank Lammers geroepen en kan regisseur Hans Jonkers proberen een nieuwe Loeki in de wacht te slepen. Aan de sneeuw zal het niet liggen. Voor ik vertrek vraag ik of Michael en zijn vader het thuis ook zo mooi wit maken voor kerst. ‘Misschien alleen een boompje, want wij weten hoeveel moeite het kost om op te ruimen. Mijn moeder vraagt het wel elk jaar.’