Uw toekomst, 90 cent per minuut

Om Dit is mijn toekomst (Teleshop, RTL 4) een informatief programma te noemen is een ernstige vergissing. Het is veel meer dan dat: een spraakwaterval. Je geeft paragnost Freddy Kaak je geboortedatum en hij houdt niet meer op met praten. Alleen presentatrice Caroline Sonneveld, ook al zo’n rappe babbelaar, wringt zich er zo nu en dan tussen: ‘Ongelooflijk, fantastisch, bizar!’

Het gaat zo, luister maar eens.

Caroline: ‘Wie hebben we aan de lijn? Yvonne? Oké. Geboortedatum 7 februari 1959. Heb je een specifieke vraag, Yvonne?’

Yvonne: ‘Ja, mijn moeder is haar paspoort kwijt.’

Dan komt Freddy, de televisieparagnost van dienst: ‘Heeft je moeder een bruine kast?’

Yvonne: ‘Nou, ze heeft er drie.’

Freddy: ‘Kijk dan in die kast met laatjes en glaswerk. En nog iets anders: hou je moeder in het vervolg goed in de gaten, want haar geheugen loopt achteruit. De doorbloeding van hoofd naar nek is niet goed. En ga op vakantie, daar ben je aan toe. Je bent de laatste drie jaar trouwens erg aan het veranderen. Zegt de naam Kees je iets?’

Yvonne: ‘Ja, dat is een oom van me.’

Freddy: ‘Hij staat nu rechts achter je.’

Yvonne: ‘Oh.’

Freddy: ‘Je voelt nu zijn warmte op je schouders. En laat je onderbuik eens goed onderzoeken. Kom uit je angst. Genieten staat bij jou bovenaan.’

Caroline: ‘Ongelooflijk, hè, Yvonne?! Hoe kan die het, hè?!’

De onervaren kijker ziet het ‘ongelooflijke’ niet meteen voor zich. Maar wie weet, helpt de volgende flux de paroles van Caroline hem verder. ‘Toen Freddy vanochtend binnenkwam zei die al: ik sta ontzettend open, en ik voel ook dat er aan me wordt getrokken. Zelf had ik zojuist kippenvel op mijn armen. Ik had zoiets van: jongens, wat gebeurt hier.’
Inderdaad, Caroline, wat is er aan de hand?

Maar dan is het al weer tijd voor de volgende beller, Soraya (27 juli 1990). Oei, dat gaat niet helemaal goed.

Caroline: ‘Soraya, Freddy had juist jouw energie al beet, terwijl je nog niet in de uitzending was. Heb je daar iets van meegekregen?’

Soraya: ‘Nee.’

Caroline: ‘Oh… maar heb je een vraag?’

Soraya: ‘De portemonnee van mijn man is zoek. Al twee weken.’

Freddy: ‘Hij is buiten verloren.’

Soraya: ‘Dat dacht ik al.’

Dan komt Freddy los: ‘Blokkeer de rekening en zeg tegen je man dat hij de laatste vier maanden behoorlijk op z’n tenen loopt. Hij is vergeetachtig. Niet gemerkt?’

Soraya: ‘Nou, nee. We zitten wel midden in een nieuwe fase: zoontje gekregen.’

Freddy: ‘Precies, dát bedoel ik, een nieuwe fase. Je man moet zich meer aan zijn rust wijden. En jij ook. Ik raad jou alternatieve geneeskunde aan, en een multivitamine.’

Dat is toch wel een slalom van olympische afmetingen: van een verloren portemonnee via een pasgeboren kind naar een multivitamine. Zelfs Caroline is ondersteboven: ‘Ongelooflijk! Ik val bijna van mijn stoel.’

Die show, daar wil ik in! Snel het nummer draaien, 0909-8070 (90 ct. per minuut), en dan optie 4 (‘Die staat vol open,’ roept Caroline de hele tijd). Een computerstem zegt: ‘Welkom bij Dit is mijn toekomst. Hier vindt u de beste coaches van Nederland en België. Toets een 4 voor de spirituele coaches, met de mogelijkheid in de studio te komen.’

Hup, 4 getoetst. Ik hoor de stem van Anna Akkerman (‘spiritueel inspiratiecoach’), Marianne (‘voor een luisterend oor en contact met overledenen’) en Tineke (‘elk probleem heeft een oorsprong’). Maar niets over hoe ik in de uitzending moet komen. Ik toets nog een keer de 4. Weer een hele rits coaches. Aan een van hen vraag ik: we willen op televisie, hoe doen we dat? Ze zegt: ‘Ach meneer, zonde van uw geld om aan de lijn te worden gehouden met allerlei onzin.’ Maar de lijn is toch niet bedoeld om alleen maar geld te verdienen aan mensen? ‘Nou ja, de teller gaat door,’ waarschuwt mijn coach.

Maar ik geef de moed niet zomaar op. Volgende coach, laten we haar om privacy-redenen X noemen. ‘Ik kan u niks beloven over die uitzending. Ik weet namelijk niet hoe druk het is op de lijn, lieve schat.’ Dan moet zij mijn toekomst maar voorspellen: hoe zal mijn liefdesleven zich ontwikkelen?’ U vraagt een prognose, dat is niet helemaal mijn ding,’ bekent ze. ‘En liever krijg ik ook geen vraag. Op z’n best weet ik niets van u, dan kan ik heel zuiver overbengen wat ik ik doorkrijg. Maar goed, u heeft uw vraag gesteld: de liefde. U bent liefdevol, en weet heel goed wie u bent en wat u wilt, zolang alles maar is gebaseerd op eerlijkheid, respect en wederzijds vertrouwen. U kunt niet tegen onrecht.’ Zo is het maar net, X!

‘Bent u schrijver?’ vraagt ze plots. We zijn stomverbaasd. Deze dame is echt helderziend.

‘Let u een beetje op uw centjes ’, vervolgt X, ‘het is wel negentig cent per minuut.’ Hoeveel krijgt ze zelf van die negentig cent? ‘Ach, vraagt u dat aan Dit is mijn toekomst. Ik praat niet graag over geld.’

De schat. Aan de andere kant: we zijn inmiddels 25 minuten en 22,50 euro verder, maar ik zit nog steeds in wachtrij. En er is geen enkel signaal dat daar spoedig een einde aan zal komen. Neerleggen dus maar.

(tekst gaat verder onder de foto)

Een verstandig besluit, vindt dr. Jan Willem Nienhuys, secretaris van de Stichting Skepsis (tegen kwakzalverij en pseudowetenschap). ‘Ik heb in tachtig minuten zo’n zeven bellers op televisie gezien. Erg weinig, als je nagaat dat er misschien wel honderd aan de lijn hingen. Daar is dus geen doorkomen aan. U zou het programma eens moeten vragen waarom er zo weinig bellers worden doorgelaten. Zou de paragnost van dienst misschien achter de schermen of via een oortelefoontje worden bijgepraat, zodat hij zo goed mogelijk voor de dag kan komen? Daar gaat een hoop tijd in zitten. En dan nog vertellen die paragnosten vaak voortdurend hetzelfde. Is het u niet opgevallen vanochtend bij Freddy? U moet het verleden loslaten, zegt hij steeds, beter communiceren, en u heeft een fysiek probleem, maar u bent ook paranormaal. En het gekke is: de beller hoor je nauwelijks. Af en toe mompelt die jaja, dat is alles. Daardoor kan de paragnost ons van alles wijsmaken. Er is immers geen weerwoord. Heeft die mevrouw die haar paspoort kwijt was wel een bruine kast met laatjes en glaswerk? We weten er niets van.’

Is het bedrog? Nienhuys: ‘Een combinatie van bijgeloof en commercie, zou ik het willen noemen. Met wetenschap heeft Dit is mijn toekomst natuurlijk niets te maken.

De Duitse journalist Bernd Kramer heeft zich bij wijze van onderzoeksproject eens aangemeld bij een paragnostenlijn. De flauwekul die hij daar uitkraamde, werd voor zoete koek geslikt.’

Maar het kan toch dat sommige mensen er echt van opknappen? ‘Als je extreem gelovig bent, kun je dat idee hebben, inderdaad. Maar er zullen ook veel bellers zijn die graag eens op televisie willen komen. Waarom bijvoorbeeld hangen mensen niet op als Freddy een uitglijder maakt? Hij raadde een vrouw aan naar de vaatchirurg te gaan vanwege een spatader. Maar ze had helemaal geen spatader, maar een hernia! Toch liet de vrouw het gesprek gewoon voortgaan.’

Oké, maar paragnost X had mijn beroep zomaar goed: schrijver. ‘Ja, dat is gewoon kansberekening. Er bellen bijna alleen maar vrouwen naar Dit is mijn toekomst, en als er dan eens een man tussen zit, is dat waarschijnlijk vaak een journalist gebleken. Die paragnost van u heeft vermoedelijk gedacht: oh, een man, zal wel weer een verslaggever zijn.’

Geloven paragnosten in zichzelf? ‘Oh ja, daar ben ik heilig van overtuigd. Wat wil je ook, als je er goed voor wordt betaald, en mensen voortdurend rondbazuinen hoe geweldig je bent? Waarbij televisieparagnosten als Freddy nog een extra stimulans hebben in de vorm van de presentatrice die overloopt van bewondering.’

Dit is uw toekomst wordt gemaakt door Mobitainment in Den Haag, een producent van interactieve formats voor televisie en internet (o.a. RTL en KPN). Ik vraag: waarom was ik na 25 minuten nog steeds niet in de uitzending? ‘Hoe drukker, hoe kleiner de kans dat mensen door mogen,’ antwoordt de woordvoerder. ‘Een ingebouwd systeem bepaalt wanneer iemand wordt doorverbonden.’ Over de finesses van dat systeem wil hij verder weinig kwijt.

Over het aantal bellers verstrekt Mobitainment evenmin informatie. Dat er onder hen veel vrouwen zitten, ligt volgens de producent aan het tijdstip van uitzending: rond twaalf uur ’s ochtends. De klanttevredenheid is volgens de zegsman groot. Aan de paragnosten worden kwaliteitseisen gesteld, jazeker, maar details daarover mogen niet naar buiten.

Ook de omzet is bedrijfsgeheim, evenals de verdeling daarvan over telefoonparagnosten, televisieparagnosten, de presentatrice en Teleshop, in wiens zendtijd Dit is mijn toekomst wordt vertoond.

Wel vertelt de zegsman dat bellers die door mogen eerst een redacteur aan de lijn krijgen. ‘Die onderzoekt of de vraag geschikt is voor uitzending en of de beller al dan niet anoniem wil blijven.’ Wordt de televisieparagnost tevens bijgepraat? ‘Nee,’ zegt de woordvoerder, ‘hij is blanco qua informatie. Hij krijgt alleen de geboortedatum.’

Dat er meer dan tien minuten per doorgelaten beller wordt uitgetrokken, komt doordat presentatrice en paragnost behandelde zaken eerst goed willen nabespreken. Aldus de woordvoerder.

Helder!