Vluchtelingen vooruit

Samenwerking tussen de Verenigde Naties en het Internationaal Olympisch Comité heeft niet alleen geleid tot sportprojecten in vluchtelingenkampen, maar ook tot een aparte olympische ploeg voor vluchtelingen, die als Refugee Olympic Team mag uitkomen op de Spelen in Rio. De VN-vluchtelingenorganisatie unhcr selecteerde 43 potentiële deelnemers, van wie er tien wisten te voldoen aan de internationale limieten voor deelname aan de Spelen. ‘Dit is een symbool van hoop voor alle vluchtelingen,’ wist IOC-voorzitter Thomas Bach, ‘en zal de internationale gemeenschap bewust maken van de enorme omvang van het probleem.’

Dat zal vooral moeten gebeuren tijdens de openingsceremonie, wanneer het tienkoppige Refugee Olympic Team voor het oog van de wereld, nog voor het team van gastland Brazilië, het stadion binnenmarcheert, achter de olympische vlag en onder de klanken van de olympische hymne, en verslaggevers aller landen moeten uitleggen dat deze tien geen land vertegenwoordigen maar de ongeveer zestig miljoen vluchtelingen op aarde.

Afkomstig uit Zuid-Soedan, Syrië, Congo en Ethiopië raakten de leden van het vluchtelingenteam in Kenia, Brazilië, Duitsland, Luxemburg en België verzeild. In Rio verblijven ze gewoon in het olympisch dorp. Ze kregen olympische tenues, vijf coaches en vijf officials toebedeeld. De Keniaanse marathonloopster Tegla Loroupe fungeert als chef de mission. ‘De UNHCR staat pal voor hen en alle vluchtelingen,’ zei Filippo Grandi, de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen. Ook het IOC is hooggestemd over dit initiatief. Thomas Bach: ‘Vluchtelingen zijn medemensen die als een verrijking voor onze maatschappij kunnen worden gezien. Deze tien sporters zullen de wereld hun wilskracht en spirit tonen ondanks de onvoorstelbare tragedie die zij hebben doorgemaakt.’

Een van de tien is Yusra Mardini (18), en haar vluchtverhaal getuigt zonder meer van wilskracht en geestdrift. Nadat tijdens de Syrische burgeroorlog hun ouderlijk huis in Damascus volledig was verwoest, vluchtten Yusra en haar zus Sarah in augustus 2015 met dertig anderen via Libanon naar Izmir in Turkije, waar ze een mensensmokkelaar betaalden voor de overtocht naar Griekenland. Toen in de Egeïsche Zee de motor van de rubberboot waarin ze met achttien personen zaten uitviel, en de boot water maakte, gingen Yusra, haar zus en nog een derde jonge vrouw – de meesten konden niet zwemmen – te water. Ze duwden en sleepten de boot vier uur lang, tot de kust van Lesbos werd bereikt.

In Syrië zwom Yusra al vanaf haar derde, met haar vader als coach. ‘Het zou een schande zijn geweest als we waren verdronken,’ aldus Yusra, ‘want we zijn goede zwemmers. Maar sindsdien haat ik open water.’ In Griekenland reisde ze met haar zus te voet en per trein door Macedonië, Servië en Hongarije, waar ze door de politie werden opgepakt en opgesloten. Na te zijn ontsnapt bereikten ze Oostenrijk en vandaar Duitsland (‘We wisten dat Duitsland goede zwemmers heeft’).

Yusra en Sarah wonen nu in Berlijn, waar ze zijn herenigd met hun ouders, die ook uit Syrië zijn gevlucht. In het opvangkamp was een van hun eerste vragen die naar een zwemclub. Dat werd de Wasserfreunde Spandau 04, waar coach Sven Spannekrebs meteen Yusra’s talent opmerkte en aanvankelijk de Spelen van 2020 in Tokio in gedachten had. ‘Het belangrijkste nu is zwemmen. Zwemmen, school en Duits leren,’ zei de coach afgelopen maart toen bekend werd dat er een vluchtelingenteam voor Rio werd geformeerd. ‘In vijf maanden tijd is ze harder vooruitgegaan dan ik had verwacht.’

Keer op keer verbeterde Yusra haar persoonlijk record op de 200 meter vrije slag, de afstand waarop ze in Rio uitkomt. Eigenlijk vindt ze de vlinderslag leuker en eigenlijk wil ze piloot worden, maar voorlopig telt maar één ding: goed voor de dag komen in Rio. ‘Ik wil dat vluchtelingen trots op me zijn en ik wil ze moed geven. Ik wil alle vluchtelingen inspireren om iets goeds te doen met hun leven.’

Hou Yusra Mardini en haar teamgenoten in de gaten, daar in Rio, en vergeet tijdens de openingsceremonie niet dat veel olympische teams landen vertegenwoordigen waar vluchtelingen beslist niet welkom zijn.