Sssjuk, zuigt de modder, en daar gaan onze suède schoenen. Het is herfst in Wales en het hoost, giet, zanikt van de regen. In gedachten zien we thuis in de kast onze rubberen regenlaarzen liggen. Te laat. Soppend sjouwen we de rest van de dag door de Renaissance. Althans, door de nagebouwde versie ervan, in de voormalige Fordfabriek van Swansea die nu in gebruik is als filmstudio. Achter roestige fabrieksdeuren waar ooit auto-onderdelen werden gemaakt, is nu het vijftiende-eeuwse Florence verrezen met de Ponte Vecchio, de ingang van de Duomo-kathedraal en het Vaticaan, inclusief de bekende mozaïekvloer.
Bay Studio’s, zoals het complex is herdoopt, bestond twee jaar geleden nog niet maar is speciaal in bedrijf genomen voor de opnames van een Brits-Amerikaanse megaproductie, Da Vinci’s Demons. Een avonturenserie die in de sfeer van Indiana Jones, maar dan met veel digitale special effects, het verhaal vertelt van de jonge Leonardo da Vinci. De serie, die tientallen miljoenen dollars kost per seizoen, is van David S. Goyer, die ook de scripts schreef van de drie Batman-films.
Dr Who, Merlin, Sherlock, Upstairs Downstairs – veel tv-series worden opgenomen in Wales. Welke kwaliteiten schuilen er in deze beroemde heuvels? De Gids keek rond op de set van Da Vinci’s Demons en sprak met locatiemanager Gareth Skelding.
Eindelijk heerst er weer bedrijvigheid in de rommelige verzameling loodsen en hallen die jaren leegstond nadat de fabriek in 2006 dichtging, wat 650 mensen hun baan kostte. Het betekende de zoveelste aderlating voor de werkgelegenheid in Wales, sinds in de jaren tachtig onder Thatcher de meeste mijnen sloten. De banen die overbleven gaan naar jongeren of goedkope krachten uit Polen en andere nieuwe EU-landen.
Declan, een boom van een vent die ons vandaag namens de filmmaatschappij rondrijdt, zat jarenlang zonder werk. ‘Ik was vroeger mecanicien, en een damn goeie ook. Maar met 55 zijn we er allemaal uitgegooid.’ Nu is Declan in dienst van Bay Studio’s en hangt hij rond met filmsterren, vertelt sterke verhalen aan wie ze maar wil horen en doet op de set de lunch van bonen, bloedworst en mash eer aan. Een prima leven, erkent hij. ‘Beter dan in de bar rondhangen.’
Kwaliteitsseries
Zo’n productie als deze is niet kinderachtig. Da Vinci’s Demons biedt werk aan in totaal 2500 acteurs, figuranten, casting agents, decor- en kostuumontwerpers, timmerlui, klusjesmannen, cateraars en chauffeurs. Volgens omgevingsregisseur John Flowers van de gemeente Neath Port Talbot, waar Bay Studio’s onder valt, gaat het in totaal om 3300 tijdelijke en 160 vaste banen. De waarde voor de lokale economie wordt geschat op 60 miljoen pond. En dat is mooi, met een werkloosheidscijfer dat in Wales met acht procent boven het landelijk gemiddelde ligt. Op de casting voor figuranten in Casualty en Da Vinci’s Demons in juni dit jaar kwamen honderden mensen af.
‘De filmindustrie hier krijgt echt vorm,’ zegt Jacqui Morris van Creative Casting. De voormalige bloemiste maakte dit jaar 25 procent meer winst met haar nieuwe bedrijf. Ze heeft nu zo’n tweeduizend mensen in haar bestand, zegt ze, de oudste is 88. Maar ze kan er wel vier- of vijfduizend gebruiken.
Wales heeft het, wat de filmindustrie betreft. De afgelopen jaren is hier een hele reeks Britse kwaliteitsseries opgenomen: Dr. Who, Torchwood, Sherlock, Merlin, de nieuwe versie van het in de jaren zeventig uitgezonden Upstairs Downstairs, Casualty en Atlantis, momenteel te zien op bbc 1. En nu dus Da Vinci’s Demons. Dat na de Britten nu ook de Amerikanen hun blik op Wales hebben laten vallen, is goed nieuws, zegt Jon Flowers. ‘We hopen dat Bay Studio’s een aanzuigende werking heeft.’ Locatiemanager Gareth Skelding, betrokken bij vrijwel alle series die in Wales worden gedraaid, heeft al verschillende aanvragen gekregen uit het buitenland, vertelt hij op zijn kantoor in de Bay Studio’s. Skelding is een ouwe rot, die sinds 1995 in het vak zit. ‘Als rugbyspeler heb ik als tiener heel veel rondgereisd, zo heb ik Wales leren kennen. Ik ben begonnen als runner bij de lokale Welshe televisie, die toen net bestond. Dat bleek een goede springplank. Toen tien jaar later de crew van Dr. Who uit Londen overkwam om hier rond te kijken, was ik erbij.’
Themapark
De bestaande studio’s groeiden uit hun jas. In Cardiff opende in 2005 Dragon Studio’s, Valleywood in de volksmond. Hier is Merlin opgenomen, de populaire BBC-fantasyserie over de jonge tovenaar Merlijn. Met Europese subsidie en steun van acteur en filmregisseur Richard Attenborough – van Jurassic Park, niet te verwarren met natuurvorser David – duurde het toch nog acht jaar voor de eerste productie er van start kon, wegens talloze bureaucratische haken en ogen. Met name de gemeente lag dwars. Dat zal nu niet meer gebeuren. ‘Tegenwoordig waart er een andere, vaardiger geest,’ zegt Flowers.
De huidige generatie ambtenaren begrijpt beter wat er op het spel staat. Twee jaar geleden kwam ook de BBC naar Wales, in een gigantisch nieuwbouwcomplex met negen studio’s, ook bij Cardiff, bijna een stad op zich. Naast het gebouw van BBC Wales zit bovendien de Dr. Who Experience, een themapark met ‘fun voor jong en oud’. In het kielzog van de filmproducties volgen nu de dagjesmensen en toeristen, zegt Skelding. Maar ook op andere bedrijfstakken heeft de filmindustrie van Wales een aanzuigende werking. Vlakbij Bay Studio’s opende Amazon in 2008 zijn grootste Britse vestiging. In het gigantische gebouw werken meer dan duizend mensen, met de feestdagen nog veel meer.
Belastingvoordeel
De band tussen de heuvels van Wales en die van Hollywood is historisch. Richard Burton is hier geboren, als zoon van een mijnwerker in Port Talbot, vlakbij Bay Studio’s. En Anthony Hopkins, Catherine Zeta-Jones, Terry Jones, Superman Christian Bale en Michael Sheen, de Britse acteur die zo’n goede Tony Blair neerzette.
Onder Blairs bewind is destijds de film tax relief ingesteld, dit jaar verruimd voor kwaliteitseries met de ‘Downton Abbey tax break’, zoals de Financial Times het noemde. Het belastingvoordeel voor in Engeland gedraaide producties kan oplopen tot 25 procent. Plannen moeten wel eerst ter beoordeling worden voorgelegd aan de Culturele Commissie van Hare Majesteits belastingkantoor.
‘Mooi voor de toekomst,’ zegt locatiemanager Gareth Skelding, ‘wie weet wat dat losmaakt. Maar het is niet de reden dat tv-series hierheen kwamen. De belangrijkste trekpleister van Wales is de lokale, goedopgeleide crew. Er zijn inmiddels zoveel getrainde professionals hier. Zeker, het arbeidsloon in Praag en andere Oost-Europese locaties is lager. Maar Wales is maar twee uur rijden van Londen, en er is hier veel meer diversiteit. De heuvels zijn even groen als in Frankrijk en Toscane, we hebben bergen, meren, prachtige oude straatjes… De oude kolenmijnen kunnen zo doorgaan voor een andere planeet. Zet een paar goede lampen op dat zwarte koolstof en je hebt het maanlandschap in Dr. Who.’
En dan zijn er nog de kastelen. Dat trok David Goyer over de streep. ‘Amerika heeft geen kastelen, punt uit. Maar Swansea Bay heeft ze overal,’ zegt Goyer. Skelding vond een hele reeks monumentale gebouwen voor hem, zo imposant als hun namen klinken: Castell Coch, Caerphilly, Tretower, Neath Abbey, Abergavenny, Ogmore, en Margam Castle. Ze staan prachtig op de achtergrond van een scène, of kunnen dienen als Italiaanse paleizen.
Momentje
Zoals Margam Castle. Hoog op een heuvel gelegen, doemt het uit de mist op als iets uit Harry Potter. Binnen blijkt de boel aardig vertimmerd: dit is nu het paleis van de’ Medici in Da Vinci’s Demons. Mocht allemaal, van de gemeente. Geld om het gevaarte zelf op te laten knappen, ontbrak.
Gareth Skelding: ‘Margam Castle is ooit volledig uitgebrand. De houten noodvoorzieningen die toen zijn aangebracht, hebben wij verwijderd. Het is hier nu veiliger dan eerst. Als wij hier straks uit trekken, is Margam Castle in beter staat dan ervoor.’
Skelding heeft twee stagiaires lopen momenteel. ‘We moeten de nieuwe generatie interesseren voor het vak. Er is ook een Welshtalig traineeprogramma. Als we het studiogebeuren op orde krijgen hier, met nog meer uitbreiding, zitten we helemaal snor. Wat we nu moeten doen, is producers hierheen halen om ze te overtuigen. Niemand weet dat Dr. Who hier wordt opgenomen, mensen hebben geen hoge pet op van Wales.’
Hoe kreeg hij Goyer, een grote naam in Hollywood, dan zo ver dat hij overvloog?
‘Julie Gardner, de huidige vice-president Ontwikkeling van BBC America in LA heeft dat geregeld. Zij werkte hiervoor als hoofd drama van bbc Wales; zo ken ik haar. Zij heeft Goyer gebeld.’ Nogal een momentje, erkent hij, de eerste keer dat hij Goyer de hand schudde. Toch noemt hij wat anders, gevraagd naar zijn hoogtepunt tot nu toe, dan de komst van deze productie die nu al twee jaar, maar gezien het succes waarschijnlijk nog wel drie, vier jaar blijft. ‘Dat was de komst van Kylie Minogue. Zij speelde Astrid in een aflevering van Dr. Who, Voyage of the Damned, een van de bestbekeken afleveringen ooit. Ze kwam een paar weken en het bleek een ontzettend aardig mens. Het klikte; een van de costumières van Dr. Who werkt nu voor haar eigen team. Nog steeds stuurt ze tickets voor haar shows als ze in het Engeland is. Hoe groter de naam, des te aardiger ze vaak zijn.’