Tegenwoordig willen velen er van af: gedrukt papier en dode bomen. Alles digitaal graag, op tablets en mobiel. Maar de digirevolutie is niets vergeleken met het vorige grote kantelmoment: die van de boekdrukkunst. Toen het gesproken woord werd vervangen door geschreven woord.

Niet de e-reader of de tablet, maar de boekdrukkunst is de meest revolutionaire uitvinding aller tijden. Tijdens de Boekenweek vertoont Holland Doc 24 daarom de documentaire 'The machine that made us'. De Engelse schrijver, acteur en presentator Stephen Fry onderzoekt in deze film het verhaal achter de eerste media-ondernemer: Johann Gutenberg.


In The Machine that made us (BBC, 2008) reist Fry door Europa om uit te zoeken hoe Gutenberg te werk ging en hoe zijn uitvinding een culturele revolutie in gang heeft gezet. De drukpers was de eerste techniek ter wereld die massaproductie mogelijk maakte. De boekdrukkunst veranderde ook onze manier van denken, doordat het de cultuur van het gesproken woord verving door die van geschreven tekst.


 

Gutenberg werkte, net als een software developer uit onze tijd, in het geheim om te voorkomen dat zijn ideeën in handen van zijn concurrenten vielen. De uitvinding van een goedkope en snelle methode om boeken te drukken beloofde veel geld op te brengen, en Gutenberg deed zijn uiterste best om de strijd winnen.
De ontdekkingstocht naar Gutenberg’s werkwijze is daarom geen eenvoudige, omdat er geen oorspronkelijke tekeningen of ontwerpen van zijn drukpers meer bestaan. Stephen Fry en zijn team moeten dus dezelfde problemen overwinnen als zijn vijftiende-eeuwse voorgangers, in zijn pogingen om een kopie van Gutenberg’s pers in elkaar te zetten. Fry gaat ook aan de slag met andere belangrijke elementen uit het drukproces: de vervaardiging van papier en drukletters. De bedoeling is dat hij met deze vijftiende-eeuwse materialen ook echt iets gaat drukken.


De film gaat ook in op de vraag waarom de boekdrukkunst zo belangrijk was voor Gutenberg en zijn tijdgenoten. Fry verkent daarom ook de historische context, namelijk de politieke en religieuze onrust van die tijd. Zijn reis brengt hem van Gutenberg’s geboorteplaats Mainz tot Straatsburg, waar hij begon te experimenteren met drukwerk.