Angry young woman

Met een indrukwekkende bravoure holt ze over straat, ze scandeert boze leuzen, spuit graffiti op een muur, geeft een agent een grote bek. Het is 2012, een jaar na de Egyptische Revolutie, en Amal is vijftien. Ze maakt deel uit van een enorme groep voetbalhooligans die het centrum van Caïro onveilig maakt. In Amal, de fascinerende openingsfilm van IDFA 2017, zullen we haar nog vijf jaar blijven volgen. Welke keuzes zal ze gaan maken? Blijft ze al die tijd zo fel?

Toen de Egyptische regisseur Mohamed Siam aan zijn film begon, was hij niet specifiek op zoek naar een meisje om jarenlang te volgen, vertelt hij in een telefonisch interview. ‘Ik was vooral geïnteresseerd in die boze voetbaljongeren, de zogenoemde ultra’s. Zij hadden een belangrijke rol gespeeld in de revolutie van 2011. Ik was op zoek naar één figuur om te portretteren, in de hoop zo tevens iets van die hele generatie te kunnen vangen. Mijn eerdere film Whose Country [in 2016 te zien op IDFA, red.] toonde de nasleep van de revolutie door de ogen van een politieagent in Caïro, en nu wilde ik een dergelijk verhaal vertellen vanuit een tegenovergesteld perspectief. Toen ik op een dag met zo’n groep jongeren meeliep, zag ik Amal. Ze viel me op omdat ze kleiner was dan de rest, en heel explosief. Ik dacht eerst dat ze een jongen was, een kind nog, want ze droeg een hoodie, en meisjes zijn heel schaars in die groepen. Maar zodra ik haar had gesproken, wist ik meteen: haar moet ik hebben.’

Werd Amal een heel andere film dan u eerst voor ogen stond?
Mohamed Siam: ‘Ja, behoorlijk. De film draait echt om haar en veel minder om die groep. Amal is zo camerageniek, zo fel en gepassioneerd, dat ik meteen begreep dat ik haar niet te veel in de weg moest gaan zitten met mijn eigen plannen en ideeën. Dus begon ik haar maar gewoon te filmen, erop vertrouwend dat de juiste vorm, het juiste verhaal zich vanzelf zou aandienen. Er ging wel een jaar overheen voor ik definitief besloot dat het een coming-of-agefilm moest worden waar ik nog jarenlang mee bezig zou zijn.’

De opzet doet onvermijdelijk denken aan Boyhood, al zijn de veranderingen in uw film abrupter.
‘Klopt, die vergelijking hoor ik natuurlijk vaker. Ik vond het geleidelijke en alledaagse in Boyhood erg geslaagd, maar ik wilde juist benadrukken dat Amal een paar heel onverwachte veranderingen doormaakt, daarom koos ik voor grotere tijdsprongen. In die zin heeft Amal misschien meer weg van de film Moonlight.’

Amal maakt inderdaad wat verrassende keuzes. Aanvankelijk is ze een en al rebellie, later wordt ze inschikkelijker. Vond u dat weleens teleurstellend?
‘Nee, helemaal niet. Amal wist me keer op keer te verrassen, maar zeker terugblikkend heb ik alle begrip voor haar keuzes. Ze is haar passie en idealisme ook nooit verloren. Haar frustratie over het systeem zit heel diep. Ze is als puber tijdens de revolutie in elkaar geslagen en haar eerste vriendje is door de politie gedood, door die ervaringen is ze gevormd. Maar in de loop der jaren is ze gaan inzien dat je je soms aan je omgeving moet aanpassen om te kunnen overleven. Die kunst verstaat ze heel goed, daar heb ik veel respect voor. Vooral omdat die omgeving in haar geval zo fucked up is. Egypte is zo’n gepolariseerd land, als je je niet volgens de normen gedraagt, word je genadeloos buitengesloten. En dan is Amal ook nog een vrouw, dus zij heeft het in deze mannencultuur twee keer zo zwaar.’

‘Amal’ betekent hoop. Hoeveel hoop heeft u voor Egypte?
‘Voor de generatie die Amal vertegenwoordigt, ben ik best hoopvol. Veel jongeren zijn diep teleurgesteld dat de revolutie niet de verandering heeft gebracht waarop ze hoopten, maar aan de andere kant hebben ze wel meegekregen dat er dingen kunnen veranderen. Dat was in mijn jeugd nog heel anders. Ik ben nu 35, toen ik werd geboren was Moebarak net aan de macht en die is dus zo’n beetje tot mijn dertigste blijven zitten. En de presidenten vóór hem waren van hetzelfde laken een pak. Dus de boodschap die ik meekreeg was: er verandert nooit iets. Zo groeit de generatie van Amal niet meer op, die neemt geen genoegen met een status quo. Dezelfde passie en overlevingskracht die je bij Amal ziet, herken ik ook bij veel van haar leeftijdgenoten. Dus ja, dat stemt me best hoopvol.’

In die zin is de film dan toch nog een soort generatieportret geworden, zoals u aanvankelijk wilde.
‘Dat is waar, zo kun je de film zeker ook bekijken.’