Een hele fles in drie teugen

Mocht het adagium opposites attract hét recept zijn voor een succesvol huwelijk, dan hebben Georg Friedrich Haas en Mollena Lee Williams-Haas het uitzonderlijk getroffen. Zij is een zwarte Amerikaanse, hij een blanke Oostenrijker. Mollena is de nazaat van slaven, Georg een kind van nazi(groot)ouders. Zij groeide op in de projects in New York, hij in een bergdorp vlakbij de Zwitserse grens. Wat voorts opvalt wanneer je met hen rond de tafel zit: zij voert de boventoon, uitgesproken en welbespraakt, hij neigt tot mompelen. De taal – story telling – is haar vak, zijn specialisme is de microtonaliteit.

‘Professor’, noemt ze hem plagerig als hij wil uitweiden over de wijdverbreide misvatting over dissonanten (lelijk) tegenover consonanten (mooi). ‘In werkelijkheid is het natuurlijk precies andersom: alles vibreert bij dissonantie,’ zegt hij opgetogen. Dat hij een vooraanstaand toondichter is, vermaard om zijn wringende, geladen klankverkenningen, met een repertoire dat wereldwijd tot de meest uitgevoerde nieuwe muziek behoort, kortom, een ster in het genre – ze had geen idee toen ze hem in het najaar van 2013 leerde kennen.

Aanleiding voor het dubbelgesprek is hun coproductie hyena, a concerto for storyteller and chamber orchestra, die eind 2016 in Wenen in première ging en nu naar het Holland Festival komt. Haas serveert espresso (‘Cubaans, alleen in Amerika verkrijgbaar’), terwijl Williams vertelt over de in het oog springende tattoo aan de binnenkant van haar pols. In dikke zwarte letters staat er: 3-14-07. ‘Niet doen, zei de therapeut in de kliniek. Daar krijg je spijt van. De kans dat je nuchter blijft is zo klein. En ze had natuurlijk gelijk: de mate waarin je alcoholist bent, zegt veel over de kans op terugval.’

De tattoo markeert de dag, 14 maart 2007, waarop Mollena Williams afgekickt en wel de rehab de rug toe keerde. Elf jaar later staat ze nog altijd droog, terwijl ze zo ver heen was dat ze ‘s ochtends vroeg een fles whiskey moest nuttigen ‘omdat ze vergeten was te drinken’. ‘Ik zei tegen de behandelaar: “Als het me niet lukt, probeer ik het gewoon weer en laat ik een nieuwe tattoo zetten, net zo lang tot het lukt.” Ik dacht: al komt mijn arm van onder tot boven vol doorgestreepte data te zitten; prima, dan is dat de weerslag van mijn leven.’

Het liep anders: haar drankzucht, die haar als een hyena besloop en tot wanhoop dreef, een hallucinatoir wezen met voor haar akelig realistische trekken, is nu het onderwerp van een prachtige compositie. Eerst was er een podcast, nu is het een libretto in vrije vertelvorm. Fun is het niet, zegt ze, ‘it’s a shitty thing to do’, maar ze is dankbaar dat ze met dit stuk op het podium mag staan.

De samenwerking was zijn idee en hij wist meteen, voordat hij aan het componeren sloeg: ‘De sound van de hyena, de stem van de zelfdestructie, moet de mooiste denkbaar zijn.’

Zij: ‘Je moet de aantrekkingskracht begrijpelijk maken, de leugen laten zien. Zolang je maar drinkt, is alles koe en ei. En voor een tijdje is dat natuurlijk ook zo.’

Hij, met pretogen: ‘De passage waarin ze vertelt dat ze om acht uur ’s ochtends een fles whiskey achteroverslaat in drie teugen: dat zijn drie prachtige akkoorden.’

Het tweetal verblijft in een appartement in Thessoloniki ter gelegenheid van de vertoning van The Artist & The Pervert tijdens het Thessaloniki Documentary Festival: een charmant filmportret over hun buitengewone relatie. Haas en Williams vormen niet alleen een contrastrijk koppel, ze zijn meester en slaaf. Hij is Der Spousemeister, tot wederzijds genoegen, het is contractueel vastgelegd­. Voor alles dient zij hem als een jarenvijftighuisvrouw. Rent hij na het opstaan in zijn blote kont naar de computer om gehoor te geven aan een ingeving, zoekt zij kalm zijn kleren bij elkaar – zo is te zien in The Artist & The Pervert.

Ze vonden elkaar op een dating site. Haas was net naar New York verhuisd voor een betrekking bij Columbia University. ‘Er stonden geen foto’s op zijn profiel,’ vertelt Williams. ‘Dat is natuurlijk not done en een goede reden om iemand te wantrouwen.’ Haas: ‘Ik was veel te verlegen en bang dat mensen me zouden herkennen.’

Toen zij ernaar vroeg, stuurde hij toch een paar selfies. ‘Die waren zo lelijk, zo eerlijk,’ lacht Williams. ‘Ik dacht: die vent moet wel deugen.’

Een paar dagen later al ging ze in op zijn – alweer: ongebruikelijke – uitnodiging hem op te zoeken in zijn appartement aan de Hudson. Voor de zekerheid had ze toch maar haar vriendinnen op de hoogte gebracht. ‘Als ik dan toch in stukjes gehakt in de rivier zou eindigen, wist ik zeker dat hij door een stelletje lesbiënnes flink te grazen werd genomen.’

Haas knikt en straalt. ‘Het was meer dan seksuele aantrekkingskracht. Mollena scheen me meteen extreem intelligent toe en iemand met een hoogstaande moraal. Dat bleek te kloppen.’

De componist van In Vain (2001), een tophit onder nieuwemuziekliefhebbers, heeft niet alleen na drie getroubleerde huwelijken de liefde van zijn leven gevonden; met Mollena is hij voor het eerst vrij van onvervuld verlangen. Hij schreeuwt het nu van de daken – dat hij van kinky houdt. Het heeft zijn scheppingskracht een nieuwe boost gegeven. Waar hij voorheen weleens verhuld naar drijfveren verwees, bijvoorbeeld naar de holocaust als het om de donkerte in zijn stukken ging, laat hij nu rechtuit weten waar het op staat. I can’t breathe for solo trumpet is een in memoriam voor Eric Gardner, een zwarte man en astmapatiënt, die op straat in New York stikte toen hij – onschuldig – door politie werd staande gehouden. Release, het opdrachtswerk voor de opening van de Elbphilharmonie Hamburg, droeg hij op aan de Amerikaanse sekstherapeut Barbara Carrellas. En de ondertitels van Drei Stücke für Mollena spreken voor zichzelf: Das Ende der Sehnsucht, Harmonie, Hochzeitsmarsch. Georg Friedrich Haas is productiever dan voorheen én er is hoop in de donkerte geslopen.