10 tips voor het Holland Festival 2017

‘Nothing is original’, onderwijst de Australische actrice Cate Blanchett een klas met kinderen. ‘Steal from anywhere that resonates with inspiration or fuels your imagination’- een tekst van filmmaker van Jim Jarmusch, uit zijn Golden Rules of Filmmaking. In verschillende hoedanigheden declameert Blanchett in deze installatie manifesten van de futuristen, situationisten, dadaisten, fluxus en van filmmakers als Lars van Trier en eerder genoemde Jim Jarmusch – to name a few. De teksten zijn oud maar niet gedateerd – sommigen voelen in deze tijd van Trump, populisten all over the place en de afbraak van de westerse democratie zelfs urgent aan.

Of kunstenaar en filmmaker Julian Rosefeldt met zijn installatie de kracht of juist de krachteloosheid van deze teksten wil laten zien en wat  de rol en invloed  van kunst is ten opzichte van wat er gebeurt in de wereld, zijn zaken die je als bezoeker zelf mag uitmaken. Manifesto stimuleerde ons in ieder geval om hier met een glas wijn over door te willen discussiëren – dus ontkurk de fles maar vast. Daarnaast is het moeilijk om niet verliefd te worden op Cate Blanchett, die hier moeiteloos dertien personages neerzet; van beurshandelaar en Russische choreografe tot nieuwslezer en conservatieve moeder uit het zuiden van Amerika. Vervreemdend en bij tijd en wijlen absurdistisch hilarisch. ‘Art is shit’, brult ze bijvoorbeeld over de kist op een begrafenis met rouwende mensen. Dat het tegendeel waar is, bewijst Rosefeldt met deze installatie.

4 t/m 25 juni, Casco Amsterdam

Negen dansers, een sculptuur van een dood paard, muziek van Gustav Mahler, Afrikaanse polyfone zang en soundscapes van slapende dieren. Dat zijn de ingrediënten voor de voorstelling Nicht Schlafen van regisseur Alain Platel. Hij richt zich op de getroebleerde beginjaren van de twintigste eeuw, met de twee wereldoorlogen tot gevolg. Hij toont overeenkomsten tussen toen en de tijd waarin we nu leven. Platel en zijn dansers gaan op zoek naar transformatie in de hoop niet wederom te eindigen in grootschalige vernietiging. Nicht Schlafen belooft een grootse, donkere en meeslepende voorstelling te worden. Misschien wel een waarschuwing voor deze stormachtige tijd.

20 t/m 22 juni, Koninklijk Theater Carré.

Tijdens de feestelijk te vieren 70e editie van het Holland Festival is er alle ruimte voor 'revolutionairen, radicalen en dwarsdenkers'. Dat spreekt de VPRO wel aan. Eén van die radicale types is de Amerikaanse componist George Crumb - focuscomponist van het festival dit jaar. Muziek van Crumb is tijdens een reeks concerten te horen. Hoogtepunt wat ons betreft is het ruige Black Angels, een 'elektrisch strijkkwartet' uit 1970. Niet bepaald lekkere luie luistermuziek - wel een bijna angstaanjagend intense ervaring. Als je de ondertitel Thirteen Images from the Dark Land ziet, en je weet dat het werk geschreven is ten tijde van de Vietnamoorlog, dan bekruipt je een verontrustend gevoel van nieuwe actualiteit. Een video-installatie van 33 1/3 ondersteunt het Nederlandse Ragazze Quartet.

23 juni, Muziekgebouw aan 't IJ.

Hij behoort tot de absolute wereldtop: Ivo van Hove; een positie die nog werd versterkt door zijn unieke samenwerking met David Bowie voor zijn zwanenzang, de musical Lazarus. Dat hij dit jaar met twee producties op het Holland Festival staat, onderstreept andermaal zijn grote betekenis, én zijn veelzijdigheid. Twee klappers zijn het: Obsession een toneelstuk naar de gelijknamige Italiaanse filmklassieker van Visconti, met in de hoofdrol niemand minder dan Hollywoodster Jude Law en Halina Reijn, en de revolutionaire opera Salomé van Richard Strauss onder muzikale leiding van Daniele Gatti, de nieuwe dirigent van het Concertgebouworkest.

Het is niet moeilijk te raden wat Van Hove moet hebben aangetrokken: allebei zijn het broeierige verhalen, opgebouwd uit een giftige cocktail van grof geweld, verboden seks en religie. En met een interessante sociaalpsychologische laag, die Van Hove naar verwachting maximaal zal exploreren. Wee de furie van de liefde: in Obsession beramen twee geliefden door lust gedreven de moord op haar man en in Salomé eist een afgewezen vrouw het hoofd van haar beau op een zilveren schaal. Opmerkelijk is tot slot dat deze twee geladen werken allebei een enorm schandaal veroorzaakten. Ossessione uit 1943 werd eerst verboden en later zelfs vernietigd door de fascistische Italiaanse regering (Visconti kon nog net een kopie redden), Salomé werd in Londen gecensureerd en verdween in New York na de eerste opvoering in 1917 subiet van het repertoire. Een context, die relevant is in deze tijd. En een extra reden voor nieuwsgierigheid naar de visie van Ivo Van Hove.

Obsession: 8, 9, 10, 11, 14,15, 16, 17 en 18 juni, Koninklijk Theater Carré.

Salomé: 9, 12, 19,  21, 24 en 27 juni, 2 en 5 juli, Nationale Opera & Ballet.

Zeventig jaar na de politionele acties in Indonesië is de focus op de muziek uit dat land een terechte keuze. Denk niet (alleen) aan gamelan en krontjong. Prachtige oude liederen kwamen al eens langs in de VPRO/Splendor-serie Het Weeshuis van de Nederlandse Muziek (dit jaar met drie concerten aanwezig in het Holland Festival). Het wereldberoemde Duitse Ensemble Modern komt met werk van een nieuwe generatie Indonesische componisten. En hoe klein de wereld ook geworden is, het klinkt anders, het ziet er anders uit, het vóelt gewoon anders dan wat je gewend bent. Verwacht een subtiele, prachtige nieuwe ervaring.

Ruang Suara, 17 juni, Muziekgebouw aan ’t IJ.