10 tips voor de Dutch Design Week 2017

Vaste prik en steevast hoogtepunt bij de Dutch Design Week is de Graduation Show, waar studenten van de Design Academy hun afstudeerwerk laten zien. Nieuwsgierigheid en twijfel staan dit jaar centraal. Hoe kun je mensen op een nieuwe manier samenbrengen, of dagelijkse problemen oplossen? En wat is dan de rol van jezelf als maker daarin?

Zo keek Charlotte Kin naar de band die pubers met hun ouders hebben en wat zij zelf kan doen om die band te versterken. Pubers staan immers niet bekend om hun open- en gezelligheid. In samenwerking met de gemeente Den Haag maakte ze het lieve project Through Eyes, dat ons tot tranen toe roerde. Wat ze deed: ze trok één dag op met verschillende tieners, stelde hen vragen, observeerde en fotografeerde hen. Daarna maakte ze voor iedere tiener een persoonlijk boek, met behalve prachtige foto’s ook haar eigen observatie van de tiener in tekst. Dit boek liet ze vervolgens zien aan de ouders en de pubers zelf, terwijl ze hun reacties filmde. Ouders toonden zich soms verrast over hoe liefdevol Kin naar hun kind keek. Kinderen schoten soms vol van de mooie woorden van Kin (je vraagt je af hoe vaak die arme tieners een lief compliment hebben gehoord!). De kinderen zagen de reacties van hun ouders op film en vice versa. Gevolg: ouder en kind leren elkaar begrijpen zonder dat ze in gesprek hoeven te gaan. Kin hoopt in de toekomst nog veel meer pubers dit project cadeau te kunnen doen en is ervan overtuigd dat dit project ook veel goeds kan doen voor probleemjongeren. Wij hopen dit met haar.  

Wat ons verder opviel: veel studenten zijn bezig met het de-digitaliseren van het leven en/of hebben projecten die gaan over onze relatie met techniek en sociale media. De Offline website van Gyalpo Batstra is een website op wieltjes: een wagen waarmee hij dorp en stad in trekt om sociale interactie te entameren en tegelijkertijd de identiteit van een wijk in kaart te brengen. Dat doet hij door vaardigheden, interesses, ideeën en behoeften van buurtbewoners te verzamelen en met die gegevens als een soort levende Tinder mensen aan elkaar te koppelen.

Ook zagen we verschillende studenten die de huiskamer maar saai terrein vonden en daar wel wat leven in de brouwerij willen. En dan hebben we het hier ook beslist niet over beeldschermen, maar juist over het analoge. Julian Jaramillo ontwierp voor zijn project Current home een lamp waar vlammen uitslaan en die gast, borrelt, sist en luchtbellen blaast… allemaal om maar wat spanning in de huiskamer te creëren.

In de categorie ‘handig’ vonden wij de fiets van Nuya Lindlar. Hij was het zat dat hij voor elk kapot dingetje aan zijn fiets of naar de fietsenmaker moest, of veel te veel gereedschap nodig heeft. Daarom maakte hij een fiets die eigenlijk nooit kapot kan gaan, omdat alle onderdelen makkelijk zelf te vervangen zijn. De trapper, het stuur, het zadel: allemaal zijn ze op dezelfde manier te maken met een stuk gereedschap dat ook nog eens functioneert als slot en voorlicht.

Dan tot slot, en beslist niet onbelangrijk: prima dat design sociaal, probleemoplossend, onderzoekend, intellectueel en soms megameta is, maar mag het soms ook gewoon alleen maar leuk zijn? Wel van Joel Blanco, die met een enorme donut met roze frosting op de vijfde verdieping staat. Een gigantische donut waar je op kunt zitten! Heel uitnodigend en zonder enige betekenis. ‘Ik wil niet vals doen’, zegt hij, terwijl hij wijst op de rest van de ontwerpers op zijn verdieping, ‘maar een heleboel ontwerpers hebben een ingewikkeld verhaal. Niet uitnodigend voor het publiek, dat soms bang is dat ze het niet begrijpen. Bij mij hoef je niets te begrijpen. Mijn werk is volledig zonder enige betekenis.’

De Dutch Design Week draait eigenlijk altijd om het nieuwste van het nieuwste: om alles wat van nu en liever nog van morgen is. Dan is het wel zo verfrissend om op DDW ook eens een blik op het verleden te werpen, zoals de Design Academy doet met de expo Beyond Generations in het Van Abbemuseum. Hier zie je wat dé designopleiding van Nederland aan stromingen heeft voortgebracht: van sociaal geëngageerde jarenzeventigconcepten tot de ironie van de jaren negentig, en zo nog veel meer trends. De tentoonstelling koppelt designstukken aan elkaar of aan werken uit de Van Abbe-collectie, die al decennialang generaties studenten inspireert.

Soms zijn de combinaties perfect, soms ook vrij vergezocht. Maar een boeiende expositie levert dit knippen en plakken sowieso op. Met feesten van herkenning – de Oorstoel van Jurgen Bey, de elastiekjeslamp van Bertjan Pot – maar ook met de soms heel verrassende ontdekking van hun inspiratiebronnen. Zo blijkt Jurgen Bey fan van Gerrit van Bakel. Diens gigantische werk Eindhoven Aanwezigheidsmachine uit 1980, een nauwelijks te omschrijven megaconstructie met gaspitjes en smeulende aarde, is een van de hoogtepunten van de expositie. Of in elk geval enorm, jawel, aanwezig.

Banen komen en gaan, dat is evolutie, zou je kunnen denken, maar traditionele ambachten willen we toch niet graag verliezen. Daarover ontfermt het platform Crafts Council zich. Oude ambachten moeten niet alleen worden beschermd, ze moeten ook toekomstbestendig worden gemaakt, is het motto daarbij. Dat gebeurt onder meer door vaklui te koppelen aan jonge creatieve makers die er weer een nieuwe beeldtaal van maken. Jonge makers leren van de oude meesters de technieken (how) en de samenwerking levert een product op dat er ultracool uitziet (wow).

Een hoogtepunt uit de How & Wow-expositie is wat ons betreft Gerard van Oosten, specialist in Staphorster stipwerk. Dat is het handmatig bedrukken van stoffen door een patroon met verf te stippen. Dit gebeurt met stempels: houten klosjes waar nietjes en spijkers aan vastzitten, die in verf worden gedoopt en waarmee stof wordt bedrukt. Van oudsher toegepast in Staphorster klederdracht, en dankzij een door Crafts Council gearrangeerde ontmoeting tussen Van Oosten en de Vlaamse topmodeontwerper Walter van Beirendonck gaat het nu de internationale catwalks op. Eerst in Parijs bij de collectie van Beirendock en begin dit jaar ook bij John Galliano bij Maison Margiela. Van Oosten is zoals het een echte Staphorster betaamt broodnuchter onder al deze haute couture-aandacht: hij vindt het allemaal ‘wel leuk’.

Een ander opvallend ontwerp, toevallig ook mode, is de bruidsjurk van de 23-jarige Jules ten Velde, pas afgestudeerd aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Zijn collectie vertelt het verhaal van een jonge vrouw die de moderne wereld en het harde stadsleven wil ontsnappen en naar de natuur vlucht. Sluitstuk van de collectie, als het arme mens eenmaal helemaal back to nature is, is haar bruidsjurk van raffia: een materiaal dat vervaardigd is van repen blad van de raphiapalm uit Afrika. De jurk – een helse klus waar de ontwerper zijn hele familie voor heeft ingezet en waar 140 arbeidsuren in zaten – is te zien op deze tentoonstelling en heeft absoluut de wow-factor.

Transnatural begeeft zich al jaren op de grens van kunst, design en wetenschap. Dit jaar staan ze op de DDW met een tentoonstelling over robotica in de natuur. Wij als mensen hebben de natuur flink beschadigd, kunnen robots ons helpen de natuur te herstellen? Dat is het vertrekpunt van de expo. En als de hier gepresenteerde werken hier niet 1, 2, 3 klinkende voorbeelden van zijn, hebben ze in ieder geval met elkaar gemeen dat ze gaan over de mens als dominante factor die de de natuur beheerst: het antropoceen. In deze expositie nemen de robots het even over.

Bij binnenkomt stuitten we op een badje met een serie zwermrobots die zich als dieren in de natuur gedragen: Vessels, een project van Sofian Audry, Stephen Kelly en Samuel St-Aubin. De robots vormen al drijvend een eigen ecosysteem. De gegevens van water- en luchtkwaliteit, van temperatuur en geluid worden door de robots verzameld, geïnterpreteerd en gecommuniceerd. Als een van de robots een temperatuurstijging van het water waarneemt, reageert de rest daarop (het zijn net mensen). Onrust, agressie en onregelmatige bewegingen zijn het gevolg. Terwijl wij bij het badje staan, zijn de robots rustig, maar toch zeker een paar keer per dag gaan ze wild drijven, met hun lichten knipperen en tegen elkaar aan botsen, klinkt de waarschuwing van het team van Transnatural.

Lichtvervuiling is in steden een probleem. Zelfs op heldere avonden is er soms geen ster te zien. Het Engelse kunstenaarskoppel Loop.ph heeft daarom het heelal nagebootst met hun werk Osmo. Het leuke is dat je als bezoeker ìn dat werk kunt stappen: een soort megatent van aluminiumfolie. Eenmaal binnen kijk je uit op een betoverende artificiële sterrenhemel.

Ook verontrustend is dat spechten dreigen uit te sterven. Daarom heeft Rihards Vītols een kunstmatige specht gemaakt. Tenminste, niet een namaakbeest, maar een doosje dat je in de boom kunt bevestigen en dat het hetzelfde geluid als een specht fabriceert. Door dit geluid worden insecten weggejaagd die anders de natuur aanvreten en het ecoysteem uit balans brengen – een broodnodig functies van de echte specht. Een slimme oplossing, al vraag je je natuurlijk meteen af waarom je niet beter je tijd zou besteden aan zorgen dat de specht niet uitsterft in plaats van een vervanging voor hem maken.

Er is ook virtual reality. Je kunt als bezoeker ervaren hoe is om kip te zijn in een vrije leefomgeving, niet bekneld door een legbatterij. Austin Stewart maakte dit werk als gimmick en commentaar op het feit dat de mens met zijn bioindustrie helemaal buiten de realiteit leeft. Kunnen kippen zich een beter leven wanen met deze VR-ervaring?

Verwacht bij deze tentoonstelling geen concrete oplossingen, wel dwars en anders denken. Over techniek en natuur, over de versmelting van die twee en de evolutie die dat teweeg kan brengen. Dat is óók wat design vermag.

Wil je rottend vlees eten? Hoe zou het überhaupt voelen, rottend vlees in je mond stoppen, kauwen, eten? En wat nu als je ergens in de toekomst hyena-DNA kon injecteren zodat je dat ongezonde, onsmakelijke vlees kon eten en verteren, zou je dat dan doen? En zou je als mens dan vervolgens speciale therapie nodig hebben om je weer wat beter over jezelf te voelen, omdat je nu steeds iets eet wat je eigenlijk niet lekker vindt? Over dit soort vragen over de toekomst van voedsel gaat de tentoonstelling Embassy of Food tijdens DDW.

De curator is voedselontwerper Marije Vogelzang. Ze heeft meer dan dertig werken van ontwerpers van over de hele wereld verzameld om te laten zien, ontwerpers als Jalila Essaïdi, Paul Gong en Marie Caye. Die werken gaan over onze toekomstige (en huidige) omgang met voedsel. 'Het is interessant om te zien dat deze ontwerpers allerlei verhalen vertellen', zegt Vogelzang. 'De een ontwerpt voor mensen met obesitas, de ander bedenkt producten die zijn gemaakt om aan andere dieren te voeren. En weer een ander ontwerpt zelfs poep. Voedselontwerp is ontzettend breed geworden, en dat zie je hier heel mooi terug.'

In de allerbreedste zin zie je dat bij het werk SAM, de Symbiotic Anonymous Machine. Deze installatie van Marie Caye maakt niet alleen frisdrank, maar neemt ook het management, bediening en prijsvoering op zich. Heeft SAM hiermee dezelfde rechten als een menselijke ondernemer? Hoe het ook zij, we proosten erop met een shotje algendrank, terwijl we toezien hoe water uit Coca-Cola wordt gewonnen in het werk van Helmut Smits.