In de semi-geanimeerde documentaire Jordy in Transitland stappen we in de fantasiewereld van Jordy, die ernaar verlangt om volledig vrouw te zijn. In de film wordt Jordy geïnterviewd over de lange lijdensweg van medische bureaucratie, terwijl er ondertussen een intiem en modern sprookje ontpopt waarin kleurrijke denkbeelden de werkelijkheid steeds meer over nemen.
Dorst interviewt regelmatig een getalenteerde jonge maker waar we mee werken of hebben gewerkt. Deze keer spreken we de regisseur van de film Jordy in Transitland: Willem Timmers.
Jij maakt de film Jordy in Transitland over Jordy en haar transitie naar vrouw. Waarom wil jij graag een film maken over dit onderwerp?
“Ik ben steeds meer – ook door het maken van deze film - bewust van de dichotomie in onze samenleving van man en vrouw. Dat zou veel meer een spectrum moeten zijn. Het is zo saai om mensen alleen maar in een mannen of vrouwenhokje in te delen. Ik bedoel, de wereld gaat veel verder dan dat. Ik vind het alleen maar mooi als mensen zich niet verplicht voelen zich te moeten conformeren aan het hokje man of vrouw. Het maakt sommige dingen wel wat oncomfortabeler in het begin misschien, omdat ook in Jordy’s proces ik me afvroeg, wanneer ga ik ‘hij’ zeggen? Wanneer ga ik ‘zij’ zeggen? Doet het er überhaupt toe? Voor Jordy doet het er nu niet zo toe, dus als het voor die persoon niet uitmaakt, waarom doe ik dan moeilijk?”
Hoe ken je Jordy?
“Ik ken Jordy al een jaar of vijf en ik heb haar dus echt een hele transitie zien ondergaan. Ik ken haar als die hele gezellige, leuke, beetje vrouwelijke jongen, die zijn eigen repertoire had en zijn hitjes zong. Wat ik ook zo stoer vond is dat zij op 16-jarige leeftijd in een drukke winkelstraat in Harderwijk de hele dag als standbeeld stond. Ik vond dat heel stoer, omdat zij op hele jonge leeftijd al erkenning zocht. Heel vaak zoeken mensen erkenning door zich te spiegelen en eigenlijk hetzelfde te doen als anderen, maar zij deed juist het tegenovergestelde.”
“Dat zij dan op die operatietafel ligt, is ook een soort statement van ‘Hallo, ik ben hier allang klaar voor!’."
Waarom heb je voor animatie gekozen in deze documentaire?
“De keuze voor animatie vond ik belangrijk, omdat ik daarmee kan laten zien hoe het er in het hoofd van Jordy uit zou kunnen zien. Omdat Jordy in een proces zit waarbij zij denkt ‘dan kan ik er maar beter het beste van maken’, wil ik dat heel letterlijk nemen door met haar die fantasiewereld in te gaan. Daar wil ik ook echt een soort sprookje van maken.
Jordy heeft een bepaald beeld van bijvoorbeeld die operatiezaal waar we naartoe werken in de film. Als ik aan een operatietafel denk, dan denk ik: dat is best wel heftig, om daar überhaupt te zijn. Ik denk dat dit voor veel mensen een plek is die toch wel vervelende herinneringen met zich meebrengt. Maar voor Jordy is dit wel een neutrale plek, een plek die haar wedergeboorte gaat creëren. Dit wil ik dus juist in de animatie verwerken. Het gebruik van die operatietafel is eigenlijk een soort protest tegen die lange duur. Dat zij dan op die operatietafel ligt is ook een soort statement van ‘hallo, ik ben hier allang klaar voor!’.”
Je hebt het in je plan ook gehad over de maakbaarheid van het lichaam. Ik kan me voorstellen dat die maakbaarheid ook iets te maken heeft met de keuze voor animatie?
“Ja, want die maakbaarheid kent vast zijn grens. Ik bedoel, vorige week zag ik een krantenartikel over het eerste mensenhoofd dat op een nieuw lichaam getransporteerd gaat worden, dus die grenzen van de maakbaarheid van het lichaam worden volgens mij steeds meer opgerekt. Maar betekent dat dan ook automatisch – en dat is dan eigenlijk een vraag die ik in de film wil beantwoorden – dat de maakbaarheid van jou als individu en van je identiteit volledig gecreëerd wordt?
Die maakbaarheid en juist dat zelf kunnen maken van die werkelijkheid, van jouw wereld, is dus ook heel letterlijk vertaald door het gebruik van die animaties. Ik kan in die animaties, in tegenstelling tot film, alles laten zien wat ik zou willen. The sky is the limit.”
Niet iedereen is een transgender of niet iedereen maakt zo’n transitie door. Hoe is jouw film vertaalbaar voor iedereen? Wat kunnen mensen hieruit halen wat universeel is?
“Ik laat zien wat Jordy’s intense verlangen is om zichzelf te worden, maar daar wel in wordt tegengehouden. Om te worden wat je voelt dat jij echt bent, dat intense, – in ieder geval nu - ongrijpbare verlangen van Jordy, dat is denk ik best wel een universeel iets. En ook die onrust en dat ongeduld dat dat met zich meebrengt. En ook dat je heel veel doorzettingsvermogen nodig hebt om dat vervolgens wel te kunnen bereiken. Die drie handlangers van Jordy: dat intense verlangen, die vastberadenheid/doorzettingsvermogen en dat ongeduld dat daarmee gepaard gaat - dat zijn universele emoties van een mens.”
Waarom maak jij graag documentaire en niet bijvoorbeeld fictie?
“Ik vind documentaires maken heel fijn, omdat het – mijn inziens – meer dan bij bijvoorbeeld fictie een gespreksonderwerp kan zijn voor een debat. Ik heb samen met Ilja Kok een filmproductiebedrijf (Copper Views, red.) en wij maken vaak een soort educatief pakket voor bij de film. We geven ook lezingen en we gaan dan ook in discussie. Want wat ik graag wil verkondigen met het maken van een documentaire is niet: dit is de werkelijkheid. Het moet geen antwoord geven op iets, maar het moet je juist aan het denken zetten.”
"Voor mij was het voornaamste doel iets neer te zetten waarvan mensen niet zouden zeggen: ‘Oh, daar heb je weer zo’n film over transgenders.’"
De Ontmoeting is een initiatief van Vers en Cinecrowd en is een project waar veel partners aan verbonden zijn, waaronder Dorst. Wat vind je van dit project?
“Ik vind het echt fantastisch om onderdeel uit te maken van VPRO. En VPRO Dorst is een super team! Dat Cinecrowd een onderdeel ervan is, is ook geweldig. De afgelopen anderhalve maand ben ik heel intens met de crowdfundingcampagne bezig geweest. Zo’n campagne opzetten is sowieso al erg veel werk, maar voor mij was het voornaamste doel iets neer te zetten waarvan mensen niet zouden zeggen: ‘Oh, daar heb je weer zo’n film over transgenders.’ Het moet dat ontstijgen. Pas nu de campagne loopt, heb ik weer ruimte om na te denken over shots van de film enzo.”
Dus het neemt misschien veel energie, maar denk je dat het opzetten van de campagne ook iets heeft bijgedragen aan het concreet maken van bepaalde ideeën?
“Ja, absoluut. Eigenlijk is het goed dat de crowdfunding deel uit maakt van deze film, omdat het film idee eigenlijk nog niet helder genoeg was om ook echt de film te gaan maken. De Cinecrowd campagne heeft dus veel bijgedragen aan het helder en concreet maken van bepaalde visies. Ik stap er ook best wel naïef in hè, het feit dat ik die animatie wil toevoegen, gezien ik nog nooit met animatie heb gewerkt.”
Naja, is dat naïef?
“Nou, ik vind naïef niet altijd een negatief woord. Als ik voor mijn allereerste documentaire zou weten wat er op mijn pad zou komen, dan had ik die nooit gemaakt. En dan zou ik überhaupt nooit de documentaire wereld ingerold zijn. Het feit dat ik al die dingen niet wist, heeft ervoor gezorgd dat ik al die dingen wel ben gaan maken. En gaandeweg pas tegen obstakels aan ben gaan lopen, waar ik dan natuurlijk over heen ben gestapt.”
Wat raad jij andere makers aan die met een crowdfundingscampagne gaan beginnen?
“Vroeg genoeg beginnen met het maken van promotiemateriaal. Die twee posters die ik heb gemaakt, doen het namelijk erg goed. Ook goed nadenken over de rewards. Maar vooral nadenken over wat jouw film uniek maakt. Weten wat het bestaansrecht van je film is en daar heel erg op zoomen.”
Jordy in Transitland wordt gemaakt in het kader van De Ontmoeting, een initiatief van VERS en Cinecrowd dat jonge eigenzinnige filmmakers de kans geeft om hun eigen signatuur verder te ontwikkelen. VPRO Dorst is betrokken als coach en co-producent.