In het hart van Nijmegen, midden op een plein volgestouwd met kermisattracties, werd in het Lux-theater de vijfde editie van de Grensland tournee gehouden. De leegte op de schreeuwende kermis buiten staat in fel contrast met de rust in de overvolle zaal binnen. De mensen zijn blij dat de tournee van dit programma ook verder reikt dan alleen Amsterdam en Utrecht, zo blijkt uit het overtuigende applaus nadat hoofdredacteur TV- Stan van Engelen spreekt over de uitgevoerde ambitie om met de meet-ups rond Grensland ook echt het land in te gaan.
Een wel heel actuele meet-up op zondag 11 oktober. Op de dag van de verkiezingen in Wit-Rusland was Jelle voor Grensland ook in de laatste dictatuur van Europa. Met Wit-Rus Dmitri Savelau werd na de uitzending verder gediscussieerd over de voor de vierde keer herkozen president Loekasjenko.
De gast van de avond, Dmitri Savelau (29), komt uit Minsk en is in 2009 naar Amsterdam verhuisd om hier de master Politicologie te studeren aan de Vrije Universiteit. De reden hiervoor geeft meteen een bijzonder beeld van het land. President Alexander Loekasjenko heeft de universiteit in Minsk waar Dmitri studeerde namelijk opgeheven. Volgens Dmitri was Loekasjenko niet tevreden met de liberale mindset die daar hing en heeft hij alles geprobeerd om de groep daar te scheiden. Dmitri vertelt dat zo plotseling 800 studenten niet meer verder konden met hun studie. De universiteit verhuisde naar Litouwen en een aantal studenten kreeg een scholarship om ergens anders te studeren, waaronder dus Dmitri.
Nu werkt hij voor change.org, een platform waar burgers een petitie kunnen indienen, ‘een soort Facebook voor problemen’, noemt hij het zelf. Hij wil op deze manier een strategie toepassen die hij in zijn gesprek met Jelle, Stan en de zaal vaak heeft herhaald, de zogenoemde grassroots campaign. Het probleem oppakken bij de kern. darvoor moet je dus eerst op zoek naar die kern. Hij geeft als voorbeeld ‘Waarom gaan mensen massaal niet naar de stembureaus tijdens verkiezingen? Ze zullen altijd zeggen: “Wie anders? Er is toch niemand anders om op te stemmen.”’ Hierin zien we volgens Dmitri goed hoe de instelling van de mensen moet veranderen. ‘Je kunt steeds nieuwe tegenstanders kandidaat stellen, maar als de mindset van de mensen niet verandert, verandert er niets.’ Daarmee doelt hij op wat Jelle ook al eerder over Rusland zei: 'Het enige dat erger is dan een Rusland met Poetin is een Rusland zonder Poetin'. Het fundament van het land rust op de leider. Aangezien het redelijk goed gaat met het land, zoals in de aflevering van Grensland is te zien, is het volk Loekasjenko ook dankbaar. Het volk is hem zo gewend dat ze haast niet zonder hem lijken te kunnen. Daar moet volgens Dmitri als eerste verandering in komen.
Loekasjenko opnieuw verkozen
De verkiezingen zijn ook de reden waarom de moeder van Dmitri vanavond aanwezig is in de zaal. Zij woont nog steeds in Minsk, maar is nu bij haar zoon. Op deze zondag was officieel het de eerste dag dat de Wit-Russen konden gaan stemmen, maar volgens Dmitri had 46% van de kiezers al gestemd. Dit omdat Loekasjenko van tevoren bij elke school en elk bedrijf een aantal verplichte stemmers aanstelt. Een bedrijf kan dus te horen krijgen dat ze minstens 100 werknemers moeten laten stemmen. Op deze manier worden werkgevers creatief en geven ze hun werknemers een bonus als ze stemmen.
Loekasjenko heeft volgens Dmitri allerlei deurtjes om te vluchten als er druk van een bepaalde kant komt. Zo laat hij ook vaak vlak voor de verkiezingen een politiek gevangene vrij, om zo de banden met Europa te verbeteren.
Dit alles heeft, zoals maandag duidelijk is geworden, weer voor een niet zo’n verrassende uitslag van de verkiezingen geleid. Van de 86,75 procent van de mensen die mochten stemmen heeft 83 procent op Loekasjenko gestemd. De andere drie kandidaten behaalden allemaal nog geen 5 procent van de stemmen. Op de uitslag volgde straatprotesten in Minsk, net als vijf jaar geleden toen hetzelfde gebeurde.
Het is duidelijk dat Dmitri een groot hart voor zijn land heeft en er alles aan wil doen om voor verandering te zorgen. Toch blijkt dit nog niet makkelijk, als hij later vertelt dat www.change.org laatst voor twee weken in het land was geblokkeerd. Hoe breng je verandering in een land waar Loekasjenko zo’n grote vinger in de pap heeft? Ook de boeken van de winnares van de Nobelprijs voor de Literatuur, Svetlana Alexievich (zie afleveringspagina), die zich in haar boeken kritisch uitspreekt over Wit-Rusland en Loekasjenko, zijn niet in het land te lezen. Volgens Dmitri waren de mensen in het land vol vreugde toen ze deze prijs won, maar werd de prijs niet erkend door Loekasjenko.
De aflevering liet zien dat, ondanks dat Wit-Rusland vaak de laatste dictatuur van Europa wordt genoemd, het er eigenlijk best goed gaat. De mensen met wie Jelle spreekt zijn tevreden met hun leven daar en er heerst steeds minder werkeloosheid. Wellicht heeft dit te maken met de 'boete tegen luiheid' die Loekasjenko eerder dit jaar instelde en waar op change.org een petitie tegen werd gestart, die meer dan 35.000 keer werd ondertekend.
Dmitri liet merken blij te zijn met het beeld dat Grensland schetst van zijn moederland en onderstreepte dit ook, maar wilde toch kanttekeningen plaatsen, met name over Loekasjenko. Dit zorgde ervoor dat het publiek met een genuanceerder beeld van Wit-Rusland naar huis ging, iets waar Dmitri Salevou zijn best voor heeft gedaan.