'Het is een hybride oorlog, want de media wordt ook volop gebruikt in de strijd.' Tijdens de vierde Grensland meet-up praat Jelle Brandt Corstius samen met Nooit Meer Slapen presentator Pieter van der Wielen en journaliste Sophia Kornienko over propagenda in Rusland. Dit maal bevindt de Grensland karavaan zich in het Museon in Den Haag.

Volgende keer ook een meet-up bijwonen? Bekijk hier de komende locaties, gasten en onderwerpen en meld u aan.

De wodka staat alweer op tafel, maar die is er volgens Jelle 'enkel voor wanneer het moeilijk wordt.' In deze aflevering is Jelle in Rusland, waar hij de nieuwsvoorziening onderzoekt. 

 De Russische media lijkt te zijn doordrenkt van halve waarheden, grote zelfcensuur en biedt nauwelijks ruimte voor onafhankelijke journalistiek. Het Eerste Kanaal van de Russische media lijkt in rechtstreeks contact te staan met het Kremlin en te dansen naar de wensen van de Russiche president Poetin, een theorie die bijna honend wordt weggelachen door een van de grotere presentatoren die Jelle ontmoet in de uitzending.

Maar hoe zit het dan wel? Waar kijken de Russen naar, hoe beïnvloedt hen dat en wat is er eigenlijk dan wel de waarheid? Exact die vragen passeren de revue, waarvan het antwoord des te meer vragen op lijkt te roepen. Ook bij de bezoekers in Den Haag.
 

Waarom moeten wij onze westerse normen dan opdringen aan de Russische cultuur?’ De vraag komt van een mevrouw uit de volle zaal in het Museon.  Het is slechts één van de vragen die worden gesteld vanuit het Haagse publiek. De uitzending roept namelijk veel reacties op. Ze variëren van het waarom van Poetins handelen –'hij heeft baat bij het desatbiliseren van de landen om hem heen'- tot de mogelijkheden die er zijn om journalistiek te bedrijven in Rusland: nauwelijks tot niet.

Ook de positie van Nederland komt aan bod, wanneer een bezoeker zegt ontsteld te zijn over het feit dat de Nederlandse regering alsnog samenwerkt met het Russiche Gazprom.  Over dat laatste zegt Jelle: 'Als Poetin de dealer is, zijn wij de junks.’
 

Sophia Kornienko

Na de uitzending schuift Sophia Kornienko aan. Kornienko, werkzaam als journaliste bij Radio Free Europe, beschikt over een enorme bak aan kennis over de Russiche media en Poetin’s aandeel hierin. Volgens haar is er sprake van een ‘hybride oorlog’, eentje die ook gaande is in de Russische media.

Media wordt volgens Kornienko ingezet als wapen om zoveel mogelijk ruis, twijfel en leugens te creëren waartussen Poetin rustig aan zijn macht werkt. Alles wordt omgedraaid of verdraaid waardoor je niet meer zeker kan weten wat er nu eigenlijk waar is. ’Dat is wat ik de hele tijd probeer duidelijk te maken, dat dat zo gevaarlijk en tegelijkertijd zo slim is’, duidt ze.

Cultuur is propagenda

Haar aanwezigheid wordt op prijs gesteld, in het bijzonder door Elena Oranskaia. Oranskaia werkte lange tijd voor het Russische reisbureau Sputnik, waar ze werkte volgens de strikte leer van de Russiche inlichtingendienst KGB. Propaganda werd niet alleen verpakt in de journalistiek maar ook in de cultuur van een land. Volgens haar is er geen sprake van kunst of cultuur: ‘dat ís juist de propagenda.’

Ze vervolgt: ’In het Westen wordt de omvang en de manier waarop propagenda wordt toegepast in Rusland eigenlijk nauwelijks begrepen. Het zit niet alleen in media, maar ook juist in kunst en cultuur. Dat is volgens het leerboek van de KGB zelfs een hoofdmiddel. Sophia maar ook Jelle hebben beide heel goed begrepen hoe propaganda in elkaar steekt zoals ik het ken.’

De bezoekster valt op door haar felle reactie op een eerdere vraag uit het publiek. Wanneer een bezoeker opmerkt dat ‘álle Slavische volken eigenlijk allemaal anders denken dan westerse culturen’, staat ze abrupt op om haar van repliek te dienen. Door de enorme verscheidenheid aan volken in Oost-europa zijn ze absoluut niet over één kam te scheren antwoordt ze, wat nadrukkelijk wordt bevestigd door Jelle en Sophia die vanachter de tafel de situatie bijna verontwaardigd gadeslaan. De wodka is bij nader inzien toch niet nodig.