Hebben Russische Letten die geen Letse taalcursus doen recht om te stemmen of niet? Deze vraag stond centraal in de Grensland meet-up van de aflevering over Letland.

Te gast dit keer was de 24-jarige Ekstra Aspratigais, die liever Andries genoemd wordt. Andries is geboren in Oekraïne, waar zijn moeder voor de Letse ambassade werkte, en is op zijn tweede verhuisd naar Letland, waar hij zo’n vier jaar heeft gewoond, waarna hij naar Nederland verhuisde. Nu is hij ballonvaarder en manager in een GGZ-instelling in Den Bosch. ‘Ik voel me Bosschenaar, maar ben niet vergeten wie ik ben’.

Nog niet eerder tijdens het Grensland tournee verschilde de gast zo veel van mening met zijn tafelgenoten Jelle en VPRO televisie-hoofredactrice Karen de Bok. Andries’ uitgesproken mening over het al dan niet verstrekken van een paspoort aan Russische Letten wekten een emotionele discussie aan in de zaal. De eerste opmerking van Andries riep genoeg commentaar en vragen op voor de rest van de avond. Vrijwel meteen toen hij aan tafel aansloot, vroeg Jelle hem over de paar honderdduizend mensen in Letland die niet mogen stemmen omdat ze geen paspoort kunnen krijgen. Hierop reageerde Andries stellig: ‘Dat is maar goed ook’, waarna hij een betoog hield over het feit dat deze groep Russische Letten de ‘domme massa’ is en dat ze door hun lage scholing niet in staat zouden zijn een weloverwogen keuze te maken.

Door het geroezemoes in de zaal merkte Jelle op dat hij dat juist het mooie vindt aan democratie. ‘Ik zou soms ook liever niet hebben dat sommige mensen een bepaalde stem uitbrengen, maar toch ben ik heel blij dat iedereen in ieder geval mág stemmen’. Andries gaf hiervoor weer als tegenargument dat de middenklasse hier gemiddeld hoger is opgeleid dan in Letland en dat het daar een gevaar zou kunnen zijn als ook zij zouden stemmen.

De discussie aan de tafel riep bij veel mensen in de zaal emoties op en dit leidde soms tot vurige discussies, waardoor de mensen na afloop de zaal haast niet uit te krijgen waren. Beneden bij de bar spraken we met elkaar na.

Joën Postma en Bart Rijnink

Bart: “Er was kritiek over het staatsburgerschap van Russische mensen die daar al hun hele leven wonen. Ik vind dat als je echt graag een paspoort wilt, dat je dan de taal moet kunnen spreken. Ze kunnen ook kiezen om Russisch staatsburger te worden. Als je zo graag erbij wilt horen moet je ook die taalcursus doen. Letland wil ook gewoon een onafhankelijk land zijn. Dus in die zin begrijp ik Andries wel.”

Joën: “Mijn zusje woont in Letland en wij waren daar twee weken op vakantie. Tot twee keer toe gebeurde het dat we iemand in het Lets vriendelijk groeten en diegene ons vertelde dat we Russisch moesten praten. Dat vind ik wel een beetje gek als je in Letland bent."   

daan stoop en dion kramer

Daan was degene die de golf aan vragen en uitingen van kritiek startte met zijn opmerking waarin hij zijn verbazing uitte over hoe weinig aandacht er werd besteed aan de stelling van Andries. Hij zette daarin een grote groep Russen in Letland weg als dom en dat hij liet weten dat hij het maar goed vond dat ze niet mochten stemmen. “Ik vond het jammer dat hij niet echt aan de tand werd gevoeld door zijn tafelgenoten. Vooral omdat hij ook zo blij is dat hij hier in Nederland wel kan stemmen en demonstreren, maar ook omdat je niet zo kan zeggen dat een groep mensen dom is.

Deze methode is niet oplossingsgericht. Het zorgt eerder voor verdeeldheid dan voor eenheid in het land. Natuurlijk ben ik voor mensen die zich aanpassen aan de cultuur. Maar waarom zouden we die Russische minderheid in Letland niet omarmen? Als je ze een paspoort geeft, ze bij normale programma’s betrekt en ze het recht geeft om te stemmen, krijg je veel eerder mensen die geneigd zijn de taal te leren. Dat werkt beter dan dat je van bovenaf alleen maar zegt ‘je moet een taal leren om dat alles te verwerven’. “

Dion: Er was eindelijk een gast uitgenodigd die qua mening afweek van hoe het VPRO-publiek denkt over bepaalde zaken. Geen koetjes en kalfjes, er kwam een echt gesprek. Er was een vraag uit de zaal: ‘waarom distantieert de VPRO zich niet van de uitspraken van deze man?’. Die vraag begreep ik totaal niet, dat is toch helemaal niet interessant! Het is juist heel erg de geest van de VPRO om iemand met een andere mening een podium te geven om de discussie aan te gaan. Dat is juist de waarde ervan.” 

In de zesde aflevering sprak Jelle onder meer met Russen in de Letse stad Daugavpils. In deze stad wordt meer Russisch dan Lets gesproken. Deze groep klaagden over het feit dat ze niet evenveel rechten hebben als andere Letten. Na de aflevering spraken we hierover door in Podium Mozaïek in Amsterdam.