Movies that Matter: Een Zinkend Eiland

Door Maarten van Bracht

De Nederlanden anno 2050. Een aantal kustgebieden staat door toedoen van superstormen geregeld onder water. Door de steeds sneller stijgende zeespiegel wordt permanent verblijf in de kustprovincies gevaarlijk. Rijkswaterstaat staat machteloos; er zijn grenzen aan kustverhoging en dijkverzwaring. Op termijn is massale evacuatie van de bevolking naar het achterland noodzakelijk. Dit horrorscenario mag voor ons land zeer onwaarschijnlijk lijken, voor sommige eilanden in de Stille Oceaan is het inmiddels bittere werkelijkheid. Ze steken, zonder kustduin, amper een meter boven de zeespiegel uit en lopen bij stormvloeden onder. Als het zo doorgaat moet de gehele bevolking zo’n eiland verlaten.

Dit lot dreigt het atol Takuu, een groepje eilandjes 250 kilometer ten noordwesten van Bougainville, een veel groter eiland dat bij Papoea-Nieuw-Guinea hoort. Tegen de gevolgen van klimaatverandering lijkt hier geen kruid gewassen; in deze afgelegen contreien is zoiets als een Deltaplan onuitvoerbaar.

Infrastructuur ontbreekt, de bootverbinding is onregelmatig en communicatiemiddelen zijn schaars. Wie hoger onderwijs wil volgen moet sowieso het eiland verlaten. Het enige wat de lokale Polynesische gemeenschap wil is haar levensstijl, cultuur en religie handhaven.

Ze nodigde twee wetenschappers, oceanograaf John Hunter en geomorfoloog Scott Smithers, uit om de situatie op Takuu te onderzoeken. Zij figureren samen met Teloo, Endar en Satty, drie van de paar honderd bewoners op het eilandje Nukutoa, in de documentaire There Once was an Island: Te Henua e Nnoho (2010) van Briar March, te zien in de reeks Movies that matter.

Briar heeft de ontwikkelingen op Takuu vier jaar lang gevolgd. Het eiland heeft geen elektriciteit of winkels; filmen is er verre van eenvoudig. De bevolking heeft aarden wallen opgeworpen om het zeewater te keren, maar na de stormvloed van 2008 werkte dit de erosie van de kust op het eiland alleen maar in de hand. Een groot probleem vormt ook de verzilting van de landbouwgrond, waardoor het verbouwen van het knolgewas taro, basisvoedsel op het eiland, wordt bemoeilijkt.

Het regiobestuur probeerde op het door politieke en etnische onrust geplaagde Bougainville landbouwgrond te verwerven, in de hoop dat de gedupeerde eilanders van Takuu zich er vestigen, maar die weten zich daar niet welkom. Het is wrang dat de bewoners van Takuu de eerste definitieve milieuvluchtelingen zullen worden. Voor het oog van de wereld vervullen ze de rol van kanariepietjes in de kolenmijn, als schuldeloze slachtoffers van een elders veroorzaakte, onomkeerbare klimaatverandering.