Julie in December

Door Oliver Kerkdijk

Wat heeft de cinema uit Groot-Britannië, naast een schatkist aan niet zelden vergeten prachtfilms, toch een indrukwekkend aantal topactrices voortgebracht. Ver voordat het door cultuurbureaucraten bestierd, met staatsloterijgeld en belastingconstructies gefinancierd realisme de kwaliteitsfilmnorm werd, kon acteertalent zich bekwamen in een veelkleurig en oer-Brits cinelandschap. Julie Christie, Maggie Smith, Helen Mirren, Claire Bloom, Jenny Agutter (voeg hier hartje in), Judy Dench, Vanessa Redgrave, Glenda Jackson – zij en hun collegae floreerden in die organische veelkleurigheid. Vaak geworteld in klassiek theater – vind maar eens een Britse actrice die niet in een Shakespeare-stuk op de planken stond – en op het witte doek te zien in zowel klassiek drama als in een thriller, horrorfilm of een komedie.

Waar zijn vandaag de dag briljante, bevlogen, tot in de puntjes verzorgde Brit-producties als The prime of Miss Jean Brodie, Seance on a wet afternoon, Local hero, Odd man out, I know where I’m going!, The wicker man? Vrijwel uitgestorven zijn ze, omdat de infrastructuur, de pluriformiteit en het publiek verdwenen zijn. Omdat, ook in een cultureel globaliserende en nivellerende wereld, nationale eigenheid steeds relatiever wordt, ja, zelfs ongewenst is. Omdat, kennelijk, nog slechts met universeel herkenbare sociale misère die subsidie, persbewieroking en festivalbekroning binnen te halen valt.

Veel Britse (film)actrices van nu associëren we ook niet meer met de cinema uit hun geboorteland. Wie een zeker bekendheidsniveau bereikt, wordt immers al snel door de overzeese talentpletter met zakken dollars gelokt. Er is altijd wel een of andere megaflutproductie waarin een typetje te spelen valt dat beantwoordt aan Amerikaanse Europa-clichés. Creativiteit of commercie, die twee uitersten met een c, komen voor menige actrice daarom uiteindelijk veelal samen uit bij dat derde c-woord: compromis. Wie zal het hun – en hun mannelijke collega’s – euvel duiden?

En toch, er is een uitzondering op de regel, ze heet Julie Walters. Geboren in 1950 in een arbeidersgezin in een voorstadje van Birmingham. Nooit maakte de actrice met de bruisende stijl en het verbazingwekkend naturel de oversteek naar de vs. Louter op basis van de bioscoophit Educating Rita uit 1983 had ze dat makkelijk kunnen doen. Schitterend is ze, welhaast in symbiose met Michael Caine in een van diens mooiste rollen, in dit bitterzoete Pygmalion-verhaal naar het theaterstuk van Willy Russell. Daarmee had ze, laddervet Liverpool-accent incluis, al op de Londense succesbühne gestaan. Naar Walters kijken en luisteren is alsof op een grijze dag ineens de zon doorbreekt. De bbc-ode A life on screen komt niks te vroeg. Aansluitend de films Calendar Girls en Buster.