Wanneer gaan we eindelijk eens wat genuanceerder denken over Afrikanen en hun enorme continent? Als het aan Bob Geldof en Bono ligt, zitten we de komende jaren weer opgescheept met een tenenkrommende karikatuur.

Het liedje ‘Do they know it’s Christmas?’ staat in 52 landen, waaronder Nederland, bovenaan de hitlijsten. Tientallen celebrities zingen zichzelf nog wat beroemder, organisator Bob Geldof heeft de dreigende anonimiteit weer voor jaren afgewend en de miljoenenopbrengst gaat naar de strijd tegen ebola. Hartstikke nobel natuurlijk. Maar doet de wederopstanding van Band Aid niet meer kwaad dan goed?

Er is in ieder geval veel kritiek. Meer nog dan bij de versie van dertig jaar geleden, die bij miljoenen mensen het beeld heeft vastgezet van Afrika als een verloren continent vol hongerige stumpers, waar het nooit regent en waar helemaal niets wil groeien. Een heel werelddeel vol stervende kindjes, die alleen kunnen overleven dankzij de goedgeefsheid van westerse muzikanten en hun fans. Voor deze editie is de tekst aangepast, maar de vervangende stroom clichés roept juist extra weerstand op. 

Toegegeven, deze keer wordt niet het héle continent tot de hel op aarde verklaard, alleen het westen ervan. En de oude verzuchting dat zíj het godzijdank zijn die dood liggen te gaan, en niet wij, blijft deze keer achterwege.

Maar wie goed luistert, zal zich toch achter de oren krabben, als hun geklapper dat tenminste niet onmogelijk maakt. Want moeten we geloven dat heel West-Afrika een afschuwelijke plek is, waar een kus je einde kan betekenen, en de dood in elke traan schuilt? Waar geen greintje hoop is, op wat dan ook? 

wij en zij

Het grote probleem is natuurlijk de scheiding tussen wij en zij die het lied benadrukt. Wij, de rijke redders; zij, de arme achterlijke Afrikanen. De muzikanten rekenen de pakweg 340 miljoen mensen in West-Afrika kennelijk niet tot hun doelgroep. Wie daar woont, hoort immers bij de slachtoffers?

In werkelijkheid is de ebola-epidemie tot nu toe tot een paar kleine landen beperkt gebleven, en ligt het totaal aantal doden onder de tienduizend. En de groei van het aantal nieuwe besmettingen lijkt de laatste weken af te nemen. Misschien omdat de mensen in Liberia, Sierra Leone en Guinee inmiddels goed snappen hoe ebola zich verspreidt, in tegenstelling tot de tekstschrijvers van Band Aid.  

pleister plakken

Band aid, het is Engels voor pleister. Misschien wel een toepasselijke naam. Want een pleister plakken is vooral een symbolisch gebaar, zo’n ding is meestal alleen verkrijgbaar in een kleur die bij een blank publiek past en het plakken helpt net zo min tegen ebola als homeopathie. 

Wie geld wil geven voor de bestrijding van ebola, kan dat beter overmaken aan giro 555. Of beter nog, aan Artsen zonder Grenzen, een organisatie die vanaf het begin de ernst van de ebola-epidemie inzag en er alles aan gedaan heeft om het gevaar in te dammen. Het geld dat jij ze zo meteen geeft, hebben zij al uitgegeven in de getroffen landen.

Waar de miljoenen van Band Aid 30 naartoe zullen gaan, is nog onduidelijk, als ze al op tijd komen om nog mee te doen in de strijd tegen ebola. Saillant detail: officieel is de belangrijkste doelstelling van de Band Aid Charitable Trust nog altijd ‘het verlichten van honger en armoede in Ethiopië en de omgeving daarvan.’  Geen van de landen met ebola wordt genoemd in de lijst van landen waar de stichting actief is. Maar goed, dat verandert vast nog wel. En als de ebola-epidemie tegen die tijd al onder controle is, is het stichtingsbestuur vrij om het geld elders in Afrika te besteden.

Nog niet overtuigd dat Band Aid 2014 beter achterwege had kunnen blijven? Dan geef ik graag het woord aan Bram Vermeulen, die daar in NRC Next wel tien redenen voor opsomt. 

Maar ja, misschien zeg ik dit allemaal alleen maar omdat ik het onderstaande lied gewoon veel mooier vind. Afrikaanse artiesten namen het op om geld in te zamelen voor de strijd tegen ebola. Het kwam al bijna twee maanden geleden uit.