oostblokrelikwieën 7: Hegyeshalom, een wachttoren die geschiedenis schreef

Op 23 oktober 1989 veranderde de Volksrepubliek Hongarije in een gewone republiek. Maar dat kreeg wereldwijd aanzienlijk minder aandacht dan de groep Duitse jongeren die 2,5 week later de Berlijnse Muur beklommen.

Toch werd in Hongarije wel degelijk geschiedenis geschreven. Eerder in oktober was een meerpartijenstelsel ingevoerd, de datum voor de eerste echt vrije verkiezingen in het Oostblok stond vast: Hongarije was feitelijk opgehouden een socialistisch land te zijn.

Het waren de Hongaarse communisten zelf die het systeem omver wierpen. Dat verklaart misschien het gebrek aan monumenten die daaraan herinneren. Wat wel resteert, zijn stille getuigen, zoals die wachttoren bij Hegyeshalom op de Hongaars-Oostenrijkse grens. Daar begonnen soldaten op 2 mei 1989 het prikkeldraad van het IJzeren Gordijn weg te knippen. Ze luidden hiermee het einde van het communisme in Europa in.

Andere Oostbloklanden vreesden dat hun burgers de open Hongaarse grens zouden gebruiken om weg te komen. Boedapest beloofde alleen mensen met geldige uitreisvisa over de grens te laten. Maar die belofte bleek onhoudbaar toen duizenden DDR-burgers hun tenten in Hongarije opsloegen met de uitdrukkelijke bedoeling naar West-Europa te reizen. Op 19 augustus liepen enkele honderden van hen demonstratief de grens over. De grenswachters weigerden te schieten. Een paar maanden later sneuvelde de muur in Berlijn aan overbodigheid.

Dit is het zevende deel van een tiendelige serie over monumentale relikwieën uit het Oostblok. De serie is samengesteld met medewerking van de redactie van het Oostblokboek.

Het net verschenen Oostblokboek is een historische reisgids en uniek leesboek bomvol verhalen over het voormalige Oostblok. In woord en beeld ontdekt de lezer wat er nog over is van het communisme in Oost-Europa. Gefotografeerd door topfotografen en geschreven door journalisten, historici en schrijvers die daar wonen, werken of vaak komen.

Runa Hellinga (@Runa_Hellinga) is correspondent in Hongarije van Trouw. Daarnaast schreef ze een boek over Boedapest en organiseert ze rondleidingen in de stad. Voor Het Oostblokboek schreef Runa het hoofdstuk over Hongarije.