Brazilië kiest op 5 oktober een nieuwe president. Peilingen voorspellen een nek-aan-nekrace tussen favorieten Dilma Rousseff en Marina Silva. Protesten van eerder dit jaar tegen het regeringsbeleid zijn inmiddels uit het straatbeeld van Rio de Janeiro verdwenen. Maar dat betekent niet dat de onvrede helemaal is verdampt. Vooral in de favela's, de sloppenwijken, is de onvrede groot.
Brazilië kiest zondag een nieuwe president. Hoe wordt daar in de favela's van Rio de Janeiro over gedacht? Een reportage in woord en beeld.
Complexo da Penha
Vanaf de snelweg zijn de grote verkiezingsborden aan de rand van de favela al te zien. Grote en kleine posters afgewisseld, met alleen een foto, naam en lijstnummer erop. Of het de presidents- en regionale kandidaten lukt om zo de aandacht te trekken temidden van het chaotische verkeer van Rio de Janeiro, is de vraag.
In de favela Complexo da Penha zien sommige posters er heel anders uit. De naam van de huidige gouverneur van Rio de Janeiro's deelstaat - Luiz Fernando de Souza - is eruit gesneden of afgeplakt. Een duidelijk stemadvies voor de buurt. Een ex-gouverneur staat er een stuk beter voor. Hij is opnieuw in de race voor het gouverneurschap door te zeggen dat de militaire politie UPP de wijk uit moet. Kandidaten die juist voor de politiemacht zijn, hoeven zich hier niet te vertonen.
Complexo da Penha is een van Rio de Janeiro's favelas. Officieel onder controle van de politie in plaats van de drugsmaffia, maar zeker niet veilig. De zwaarbewapende UPP houdt bij binnenkomst in de wijk de wacht. In de wijk zelf is daar verder weinig van te merken; de buurt oogt zelfs redelijk vredig. Dat de sfeer snel kan omslaan blijkt uit de schietpartijen die hier regelmatig plaatsvinden.
Zoals Complexo da Penha zijn er talrijke wijken in Rio de Janeiro met in totaal miljoenen inwoners. In verkiezingstijd betekent dat dat er miljoenen stemmen te winnen zijn, als inwoners het idee hebben dat er naar hen geluisterd wordt.
Er is behoorlijk wat veranderd in de afgelopen regeringsperiode, zeggen de bewoners. Het feit dat de UPP in de wijk actief is bijvoorbeeld. Nu Complexo da Penha gepacificeerd is, is het een paradijs, zegt Carlos. ‘We kunnen gaan en staan waar we willen. Je kan je huis uit wanneer je wilt en je hoeft geen rekening te houden met drugsdealers.’ Toch is de UPP niet bevorderlijk voor de sfeer in de wijk, zegt Sassa. ‘De agenten zijn niet bepaald vriendelijk. En de regering beloofde niet alleen de UPP naar de buurt te brengen, maar zou ook zorgen voor sociale projecten.’
De UPP is er wel, de sociale projecten zijn er nooit gekomen. Maar dat is precies waar er behoefte aan is. ‘Er is nog zoveel nodig om dit gebied leefbaar te maken’, vertelt Carlos. Gezondheidszorg, onderwijs en veiligheid, daar moet snel verbetering in komen, vindt hij. En die mening wordt breed gedeeld. De hoop is gevestigd op de regionale verkiezingen die gelijktijdig plaatsvinden. Een gouverneur kan iets veranderen, een president niet, zeggen ze hier. Die staat nog verder af van de favelabewoners.
Vidigal
Aan de andere kant van Rio de Janeiro ligt Vidigal. Een favela die meer en meer in trek raakt bij buitenlanders en rijkere inwoners, maar voor luxe hoeven ze er niet heen te gaan. De motortaxis rijden af en aan door de smalle straten en brengen inwoners de wijk in of juist uit. De weg verder de favela in hangt vol met verkiezingsposters. Geen hek of muur is onbenut gelaten.
Ook hier vinden de inwoners dat er in de afgelopen regeringsperiode veel veranderd is. De pacificatie van de wijk en de aanwezigheid van de UPP wordt als eerste genoemd. Daarna komt het gesprek al snel op wat er mist. Sociale projecten, activiteiten voor kinderen en toegang tot goede gezondheidszorg. De dokters die er zijn, hebben het te druk.
Ook bij Francisca, schoonmaakster in een hostel in Vidigal, staan onderwijs en gezondheidszorg bovenaan. Niet meer voor zichzelf, zegt ze, ‘maar voor mijn kinderen en kleinkinderen. Wat ik zelf niet heb gehad, wil ik wel voor hen.’
Om echt iets te kunnen veranderen is er interesse vanuit de politiek nodig. Dus niet alleen oppervlakkig in de aanloop naar verkiezingen, vindt Deimison, inwoner van Vidigal, maar juist structureel daarna. ‘In verkiezingstijd beloven ze van alles, maar daarna hoor of zie je ze niet meer.’
Deze productie is gemaakt in het kader van het journalistieke trainingsprogramma van Lokaalmondiaal: Beyond Your World.