Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken wordt de eerste vice-president in de nieuwe Europese Commissie. EU-president Jean-Claude Juncker noemt hem 'zijn rechterhand'. In december 2012, twee maanden na zijn aantreden als minister, was Timmermans drie uur te gast bij het VPRO-Marathon Interview. Ellen van Dalen had met Timmermans een openhartig en persoonlijke gesprek over Europa, zijn goede en slechte 'trekjes' en zijn helden.

europa meer op zichzelf

Frans Timmermans was als kersverse minister van Buitenlandse Zaken twee jaar geleden heel uitgesproken over de rol die Europa moest innemen ten aanzien van de rest van de wereld. Niet meer de blik op het Atlantische moest de nadruk krijgen, zoals zijn voorgangers Van Aartsen (VVD), De Hoop Scheffer (CDA) en Rosenthal (VVD) hadden gedaan. Maar Europa moest meer naar het oosten en zuiden kijken: daar zat 'm de potentie voor het continent.

'De Verenigde Staten hebben helemaal geen aandacht meer voor Europa', zo stelde Timmermans in het interview op 30 december 2012. Dat was volgens hem een logisch gevolg van de ontwikkelingen in de wereld. Tot aan de val van de muur en de jaren daarna moesten ze wel naar Europa kijken. Nu moet de aandacht naar het verre oosten. En is Europa op zichzelf aangewezen – een goede reden om serieus zelfstandig en sterk te worden. 'Een sterk Europa en een sterk Noord-Afrika,' zo formuleerde Timmermans zijn ambities. 'Een sterk Noord-Afrika waar de mensen kunnen blijven – in plaats van hier te komen.'  

Dan heeft hij nog een advies aan Nederland als het gaat om Europa: 'We moeten weten wanneer wel en niet die vuist te gebruiken.' Nederland moet niet op alle slakken zout leggen. Dit werd wel veel gedaan, aldus Timmermans. Over de hoeveelheid en de rol van de ambassades - waarom maken we er niet allemaal Europese vertegenwoordigers van? -  zei hij toen: 'Dat zou niet goed zijn voor de Handelsbevordering, dat gaan Duitsers of Europeanen echt niet voor ons doen.'

een roomse humanist

Wie inspireren Frans Timmermans? De PvdA'er liet zich graag beïnvloeden door zijn oude -inmiddels overleden- partijgenoten Max van der Stoel en Maarten van Traa. Maar een held voor hem is ook Albert Camus. Omdat hij zegt: wees gewoon mens. Zoek de zin in jezelf en maak er het beste van. Een mooie vorm van humanisme.

Dat zegt de man die nog steeds katholiek is en die als een van de twee nieuwe bewindslieden de gelofte deed – zo waarlijk helpe mij god almachtig! En bij de RK-kerk horen zal hij altijd, zegt Timmermans strijdbaar: 'Het is mijn gemeenschap en ik geef die kerk niet over aan die aartsconservatieven, zoals de huidige paus. Die twee visies gaan prima samen,' vindt hij.

Ja, hij gelooft. Er is echt meer. Met schroom vertelt hij hoe zijn vrouw bij de geboorte van hun jongste kind zeseneenhalf jaar geleden een hersenbloeding kreeg, het zag er heel slecht uit, en toen heeft hij God gevraagd om genade en steun en toen heeft hij een wonderlijke warmte gevoeld, een hand in zijn rug. En zijn vrouw herstelde 'wonderbaarlijk'.

Ook het feit dat Timmermans op zijn 13de in Rome eenmalig misbruikt is door een Amerikaanse priester doet hem niet van zijn geloof afbrengen. Het is een pijn die je je leven lang mee draagt, maar die hij pas besefte toen Joep Dohmen met het grote misbruikverhaal in de katholieke kerk naar buiten kwam (inmiddels een paar jaar geleden). Het verhaal in de openbaarheid te vertellen heeft hem ontlast. Hij heeft vergeven! 

een sociaal-democraat die over lijken gaat

Wat zoekt de katholiek in de PvdA? Hij zocht en vond de emancipatiegedachte. De sociaaldemocratische volkspartij: dat is zijn gemeenschap. Hij heeft er een paar, zo hoorden we hem ook al over zijn Limburgse thuis dat er ook nog één is - maar goed, dit ook, en dat komt omdat hij overtuigd is van de noodzaak van zelfverheffing. Mensen in een positie brengen waarin ze meer van hun eigen leven kunnen maken, het beste uit zichzelf halen. Daarbij voelt hij zich thuis. En dat is iets wat hij nergens anders vindt – ook niet bij de SP, zoals we van hem weten.  

Timmermans houdt niet van conflicten, 'maar soms is het nodig,' zegt hij. 'Wrijving brengt warmte en dat kan weer positief zijn.' Waar de minister zich helemaal niet in kan vinden is de opmerking die partijgenoten en parlementaire journalisten over hem maken; dat Timmermans over lijken kan gaan om te bereiken wat hij wil. 'Ik ben direct, on-Limburgs,' zegt hij, 'en er zit wel de plicht tot zelfverheffing in – woekeren met je talenten. Dat wordt als grenzeloos ambitieus gezien – soit!'

korte bio

Behalve rechterhand van Juncker wordt Timmermans commissaris Betere Regulering. In zijn portefeuille zitten 'Europese regelgeving, relaties tussen de Europese instellingen, rechtsregels en fundamentele rechten'. Het is de bedoeling dat Timmermans gaat kijken welke regels er minder kunnen in Brussel. Als 'rechterhand' zal de PvdA'er gaan fungeren als een soort 'manager' onder opperpresident Juncker, die hij zal vervangen bij diens afwezigheid.

Timmermans is al jaren pro-Europeaan. De PvdA'er was zelfs staatssecretaris van Europese Zaken (2007-2010). In 2005 was Timmermans als Kamerlid nauw betrokken bij het opstellen van een Europese grondwet en het bijbehorende referendum. De voormalige staatssecretaris voor Europese Zaken werd er zwaar voor gestraft; Nederlanders stemden massaal 'nee'. Hij was teleurgesteld, kon het verlies moeilijk verkroppen en moest zijn eigen rol in de politiek opnieuw uitvinden.

Dat is hem gelukt, als minister van Buitenlandse Zaken. Timmermans is een fervent gebruiker van Facebook, en daar zie je hoe immens populair hij is onder het Nederlandse volk. En bij collega's in Den Haag en Brussel geniet hij veel aanzien. Vooral zijn optreden in Oekraïne, deze zomer, rond de ramp met de MH17 en zijn emotionele voordracht kort daarna voor de Verenigde Naties leidden tot lofuitingen. 

Timmermans spreekt zeven talen vloeiend, waaronder Russisch en Italiaans. Die talen leerde hij door het vele reizen tijdens zijn jeugd. Zijn vader was archivaris bij verschillende ambassades en dus reisde het gezin mee. Luister hieronder hoe Timmermans zichzelf voorstelt in het Russisch (wat hij leerder tijdens zijn militaire dienst) en het Italiaans.

meer Timmermans bij de vpro

Frans Timmermans was ook meerdere malen te gast in het politieke tv-programma Buitenhof. Dit voorjaar nog, op 18 mei, bijvoorbeeld: Marcia Luijten sprak toen met de minister over de koers van Europa. Een debat waar ook Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van NRC, en Elsevier-commentator Syp Wynia zich in mengden. Kijk hier terug.

drie uur Frans timmermans