Omgekeerde wereld: 'Een nikab? Ik zeg: doen!'

Gelukkig hoefde ik mezelf tijdens mijn bezoek aan Qatar niet geheel in het zwart te hullen, gewoon een shirt met lange mouwen en een lange broek waren voldoende, was mij verteld. Qatar was (en is) wat dat betreft veel toleranter dan bijvoorbeeld buurland Saoedi-Arabië. Dat mijn blonde lokken beter onder een hoed of sjaal verstopt hadden kunnen worden was me door mijn gids dan weer niet medegedeeld.

Ontelbare kneepjes in billen, armen en ja, zelfs borsten vielen mij op straat ten deel, om over het gesis en geklak maar te zwijgen. Een ongetrouwde, blonde Westerse vrouw, op reis zonder man, die móest wel op zoek zijn naar mannelijke aandacht. En die kreeg ik. Ongevraagd. Dat mijn vriend thuis in Nederland zat en dat we al járen verkering hadden, dat maakte de meeste mannen echt helemaal niets uit. Welkom in Qatar, waar de verhouding man-vrouw door extreme arbeidsmigratie bovendien maar liefst 2 op 1 is!

Overal om mij heen zag ik vrouwen in boerka’s, die ik eigenlijk ‘nikab’s’ moet noemen: het verschil tussen een boerka en een nikab zit ‘m in het feit dat de boerka in z’n geheel uit één stuk stof bestaat met een gaas voor het gezicht en de nikab is een gewaad met een aparte sluier waarbij de ogen nog net zichtbaar zijn. Het viel het me vooral op hoe onhandig die dingen wel niet waren in het dagelijkse leven: snelwandelende dames op felgele gympen in een nikab (warm!), dames die probeerden te eten vanonder een nikab (lapje voor hun gezicht met één hand optillen en met de andere hand de vork naar de mond brengen), shoppende dames in nikab die continue met hun nikab-mouwen in de vis-slurrie of geitenhoofd-derrie hingen. Superonhandig. Maar wat me ook opviel is dat geen van de dames te maken had met billen-knijperij of borst-bevoeling. De nikabs fungeerden als het ware als een ‘hands-off’-mantel.

’s Avonds terug in het hotel klonk er harde muziek en een hoop vrolijk gegil: in één van de grote zalen was een bruiloftsfeest aan de gang en het dak ging er af! Ik kon mijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en spiekte om het hoekje van de op een kier staande deur. Daar stonden zo’n honderd uitzinnige, prachtig uitgedoste vrouwen te dansen met de bruid.

De één had nog meer glitters op haar jurk dan de ander en alle dames konden zó meedoen aan een fashion shoot. Prachtige kapsels, lang gelakte nagels, strakke jurken en diepe decolletés. Wow. En geen man te bekennen. Die stonden waarschijnlijk in een andere zaal met de bruidegom te dansen. In een hoek hing een hele rits zwarte gewaden. Nikabs? Ik kon er met mijn hoofd niet bij. Ik had me eigenlijk nooit afgevraagd hoe de dames er ónder hun zwarte sluiers uit zouden zien.

De volgende dag ben ik erop gaan letten en het verbaasde mij hoe ‘opgedoft’ veel nikab-draagsters er onder hun sluier eigenlijk bijliepen. Veel juwelen, veel make-up, ik werd er enorm nieuwsgierig van. Bovendien vond ik het behoorlijk dommig van mezelf dat ik al die tijd maar had aangenomen dat vrouwen niets leuks, vrouwelijks of zelfs spannends onder hun gewaad aan zouden kunnen hebben.

Wat dacht ik? Dat die nikab nooit uit ging? Zelfs in openbare gelegenheden zoals een restaurant of in een hotel op een huwelijk gaat de jurk en sluier, hup uit, maar dan gaat er uiteraard wel een deur dicht (of op een kier) of hangen ze er een gordijntje voor.

Op de lokale markt hingen de nikabs in de stalletjes. Veel keus was er uiteraard niet: zwart, zwart en zwart en uiteraard small, medium en large. Uit een soort carnavaleske baldadigheid probeerde ik er eentje aan en liep een klein rondje over de markt. Ik kreeg er een beetje claustrofobische neigingen van en ik was opgelucht toen ik ‘m weer uit kon trekken. Aan mijn lijf geen polonaise en ook geen nikab. Needless to say, heb ik ‘m dan ook niet gekocht.

De laatste dag van mijn verblijf had ik een afspraak met een Westerse vrouw die al jaren in Qatar woonde. Zij bekende dat ze een part-time nikabdraagster was. Verbaasd vroeg ik haar wat daar de reden van was. Ze vertelde dat het voor een westerse vrouw vaak lastig is om je ongestoord door de stad te begeven (dat had ik gemerkt!) en dat de nikab er écht voor zorgde dat mannen je met rust lieten.

Een vrouw in een nikab wordt meer gerespecteerd dan de goddeloze blondine die haar lichaam aan de buitenwereld tentoonstelt, hoe lang je mouwen of broekspijpen ook mogen zijn. Daarnaast stelde ze dat de sociale controle zó groot is dat ook veel lokale vrouwen vaak de nikab gebruiken om anoniem ergens naar toe te kunnen: afspraken bij vriendinnen, als ze ergens les volgen of wanneer ze zelfstandig dingen ondernemen, kan de anonimiteit van de nikab enorm helpen. Volgens mijn gesprekspartner bracht het gewaad juist zelfs vrijheid. Zo had ik er helemaal nog nooit naar gekeken. De vrijheid om te gaan en te staan waar je wilt, want in je nikab ben je in Qatar anoniem en zelfs bijna onzichtbaar…

Een openbaring en meteen ook een realitycheck: ik had met mijn Westerse denkwijze de nikab direct geassocieerd met onderdrukking en gebrek aan gelijkwaardigheid, maar de realiteit is uiteraard niet zo zwart-wit. Natuurlijk zou het niet zo moeten zijn dat vrouwen alleen onherkenbaar de straat op kunnen om hun eigen weg te gaan, maar als dat de enige manier is om jezelf onafhankelijk te kunnen verplaatsen en jezelf te kunnen ontwikkelen, dan moet zo’n nikab misschien maar. De vanzelfsprekendheid waarmee ik de nikab veroordeelde, getuigde van naïviteit: ik redeneerde vanuit mijn eigen, Westerse, vrije standpunt. Een nikab dragen omdat je dan je dan je eigen baas kunt zijn, ik zeg: doen! En trek er als het even kan vooral ook een gaaf pak onderaan…

Ilja Willems is film- en tv-maker in New York. Ze werkt onder meer voor VPRO Metropolis TV en Een Vandaag. Ze is te volgen op Twitter.

Wat was jouw blikverruimende reiservaring? Stuur je inzending uiterlijk 31 augustus naar buitenland@vpro.nl. Geselecteerde verhalen maken kans op een buitenlandprijzenpakket en publicatie in de VPRO Gids.