Boos Brazilië

De bouwactiviteiten en overheidsuitgaven voor het WK zijn niet meer dan de laatste in een lange reeks van megaprojecten die veel Brazilianen tegen de borst stuiten. De protesten richten zich verder tegen de bouwlokaties voor de Olympische Spelen van Rio de Janeiro in 2016, de aanleg van de snelweg tussen Cuiaba en Santarem en de Belo Monte-dam.

Hoezo tegen de borst? De Braziliaanse regering en investeerders stellen dat de projecten nodig zijn: voor de ontwikkeling van het platteland, de infrastructuur, werkgelegenheid, economische groei en om zelfvoorzienend te worden in haar energieproductie.

De ervaring leert echter dat vooral de elite profiteert van zulke projecten. Ook de ingrijpende gevolgen voor milieu en de samenleving zijn - terecht - reden tot zorg. Daarom gaan de Brazilianen de straten op.

Megaprojecten zijn over het algemeen infrastructurele projecten met kosten boven de 1 miljard Amerikaanse dollar, of waarbij de aandacht van het publiek en de politiek groot is door hoge financiële-, sociale- en milieukosten. De projecten maken idealiter deel uit van een breder beleid, dat met die factoren rekening houdt en - minstens zo belangrijk - met de behoeften van het volk.

En dat is waar het knelt. De gemiddelde Braziliaan heeft weinig vertrouwen in de voordelen van de plannen. Toch negeren beleidsmakers hun roep om ze te herzien. Dagelijkse protesten voor en tijdens het WK worden hard neergeslagen door oproerpolitie.

(verder onder afbeelding)

Misschien wel het beste voorbeeld is de Belo Monte-stuwdam, een enorme waterkrachtcentrale in het Xingu-bassin en eerste in een reeks dammen. De aanleg van het complex zal ernstige gevolgen voor het milieu hebben. Maar liefst 1500 vierkante kilometer Amazoneregenwoud zal door de aanleg onder water komen te staan en zeldzame diersoorten komen in het gedrang. Met de tevens geplande Altamiradam samen wordt dit gebied zelfs zo'n 6500 vierkante kilometer, meer dan superprovincie Utrecht-Flevoland-Noord-Holland.

Gehele gemeenschappen dreigen door het project van huis te worden verdreven. Dat de regering deze stammen (de Juruna, Arana en Xikrin) niet inlichtte over de dam, zette kwaad bloed en leidde tot een tijdelijke stop in 2012. De natuur en inwoners van dit gebied zijn wettelijk beschermd, toch ging men door met bouwen.

En hoe zit het met de opbrengst? Doel van de Belo Monte-dam is om jaarlijks ruim 11.000 Megawatt aan stroom te genereren, genoeg voor minimaal 10-20 miljoen huishoudens. Dat is het ideaal. Dat de hoeveelheid water in de Xinlu-rivier fluctueert, en deze in de zomermaanden een stuk minder water bevat, levert een ander plaatje op. Dan zal de dam onder optimale omstandigheden maar 40% van het doel halen, en in de zomer amper 10%. Ook interessant: al een derde van de te genereren stroom is gereserveerd voor mijn- en exportbedrijven.