Smaakmaker Chris Kijne gidst je door het wereldnieuws. Deze keer: de sociale ongelijkheid groeit exponentieel, en klimaatverandering gaat dat nog versterken. Het omgekeerde is helaas ook waar, betoogt hij.

Ik wil het hebben over de hockeystick. Of eigenlijk over twee hockeysticks. Hoewel het beangstigende van deze hockeysticks is dat ze juist gedeeltelijk samenvallen. En dat ze in ieder geval samen inmiddels klaar staan om ons, de mensheid , een ongelooflijke oplawaai te verkopen.

De eerste hockeystick kent u maar al te goed inmiddels, het is deze.

Hij geeft het gemiddelde temperatuurverloop weer op het Noordelijk halfrond over de afgelopen duizend jaar en is het belangrijkste symbool geworden van wat we de klimaatverandering zijn gaan noemen.

De andere hockeystick ben ik nog niet in grafiekvorm tegengekomen. Maar hij wordt wel op diverse plaatsen eloquent uitgelegd . De fijnste uitlegger vind ik Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz. Hij deed het in zijn boek De Prijs van Ongelijkheid, hij doet het hier live in de korte versie en hier in de lange.

Gemiddelde Amerikaan veel armer

In het kort komt zijn betoog hier op neer: de afgelopen decennia is de ongelijkheid in de Verenigde Staten op een schrikbarende manier toegenomen. Om maar eens wat te noemen: sinds 1980 is het inkomen van de rijkste 1 procent Amerikanen verdubbeld, dat van de rijkste 0,1 procent zelfs verdriedubbeld, terwijl het vermogen van de gemiddelde - dus niet de armste - Amerikaan met 40 procent is afgenomen. Wanneer die vermogenspositie eerlijk was verdeeld, afgemeten aan de groei van de Amerikaanse economie, had dat laatste cijfer +75 procent moeten zijn.

Volgens Stiglitz is die exponentieel gegroeide sociale ongelijkheid, de hockeystick, de grootste bedreiging voor de Amerikaanse samenleving. Dat zijn pleidooi ook wereldwijd opgaat, blijkt wanneer we even naar bijvoorbeeld de twee belangrijkste opkomende economieën kijken.

China, bijvoorbeeld: de GINI-coëfficient, de wereldwijd gehanteerde maat voor ongelijkheid, waarbij 0 volledige gelijkheid betekent en 100 absolute ongelijkheid, stond daar in 1981 op 28,8 , groeide tot 38,8 in 1995, en nam volgens de eigen Chinese cijfers toe tot 45,8 in 2000. Dat betekent een toename met 162 procent in10 jaar tijd. Daarmee is de ongelijkheid in China nog groter dan in de VS met een Gini van 40.

miljardairs

Voor India, die andere groeireus, geldt hetzelfde: in de laatste decennia groeide het inkomen van de rijkste 1 procent daar met 70 procent, het inkomen van de armsten groeide met 8 procent. Eenderde van de miljard Indiërs leeft van minder dan een dollar per dag. Op de wereldranglijst van aantallen miljardairs staat India op de vierde plaats, op de maat voor ontwikkeling, de Human Development Index, bezet het land plaats 132.

Om de wereldwijde ongelijkheidshockeystick af te maken, lees dit artikeltje uit de LATimes. Kort samengevat: de 85 rijkste mensen ter wereld bezitten even veel als de onderste helft van de wereldpopulatie.

Slechts 85 mensen bezitten evenveel als, pakweg, drie miljard andere mensen.

I rest my case.

En dan nu het slechte nieuws: de twee hockeysticks werken samen. Klimaatverandering zal, volgens het recent uitgelekte conceptrapport van het internationale klimaatpanel IPPC – dat overigens ook even meldt dat het nog slechter gaat met ons klimaat dan we al dachten, eigenlijk verbaast het je ieder keer weer dat het nog slechter kan – de armoede versterken. Ik citeer:

‘Throughout the 21st century, climate change impacts will slow down economic growth and poverty reduction, further erode food security and trigger new poverty traps, the latter particularly in urban areas and emerging hotspots of hunger. Climate change will exacerbate poverty in low- and lower-middle income countries and create new poverty pockets in upper-middle to high-income countries with increasing inequality.’

Tel uit je winst.

Of nee: hou daar nu eens mee op.

onhoudbaar systeem

Want de moraal van dit verhaal is volgens mij dat de twee hockeysticks samen ons één ding heel duidelijk maken: ons economische systeem is onhoudbaar geworden. Met als laatste bewijs het bericht dat de EU haar klimaatbeleid onder druk van de crisis stevig gaat terugschroeven. Ik citeer De Volkskrant, die bericht over het loslaten van de tot nu toe gehanteerde Europese normen voor CO2-uitstoot:

‘De Commissie ziet haar voorstel niet als een ommezwaai maar als een realistischer aanpak. Ze wijst op de steeds hogere kosten om de CO2-uitstoot terug te dringen, op de lege schatkisten door de crisis, op de dunnere portemonnee van de burger en op de verzwakte concurrentiepositie van bedrijven, vooral vergeleken met de VS waar de energieprijzen hard zijn gedaald door de winning van schaliegas.’

Kortom: ons economische systeem veroorzaakt klimaatverandering en ongelijkheid, de klimaatverandering versterkt de ongelijkheid en de crisis van ons economische systeem voorkomt dat we iets aan klimaatverandering kunnen doen.

Dus stop nou eens met het tellen van je winst.

Want nee, de redding van het klimaat komt niet van het bedrijfsleven en de markt. Bij alle lof die de afgelopen weken in diverse Nederlandse kranten is uitgestort over Unilever-topman Paul Polman, die, krijg je de indruk, zo’n beetje in zijn eentje met dat bedrijf het klimaat aan het redden is, bleef één klein feitje een tikje onderbelicht. De afgelopen jaren is het salaris van Polman van een kleine vier miljoen per jaar gestegen tot tegen de zeven miljoen.

Waarmee Paul niet de verlosser is, maar een symptoom van een obsceen systeem waaruit niets goeds meer kan voortkomen.