De VPRO zond afgelopen jaar weer talloze programma's uit van over de grens. We gingen op reis en op zoek naar het licht in het noorden, sporen van oude helden, veranderingen in het klimaat en probeerden het wereldnieuws te duiden.
Op grenzeloos kiest een bekende VPRO'er voor u zijn of haar meest aangrijpende of onvergetelijke radio- of televisiemoment uit onze programmering. Vandaag: cabaretier Freek de Jonge.

de slag om ons drinkwater

Cabaretier Freek de Jonge over zijn mooiste programma van de VPRO in 2013:

'Dat is Bottled life, de slag om ons drinkwater, (Tegenlicht). De uitzending heeft grote indruk op mij gemaakt.
Niet alleen om de nietsontziende brutaliteit van de multinationals,
maar vooral ook door het verzet van strijdlustige burgers tegen het uitbaten van
levensbehoeften.
Verzet werkt en schept een band voor het leven.'

Freek de Jonge is cabaretier. Vanmiddag, 27 december, is hij te zien op Nederland 2 In Circus Kribbe. Daarin duikt Freek de Jonge in de familiegeschiedenis van de dwerg Job Kribbe jr. Job is de eerste clown in zes generaties Kribbe die niet van huis uit leuk is. De zoektocht naar het waarom voert hem langs een reeks van schijnbaar toevallige gebeurtenissen. Een ontdekkingsreis die de kijker vanaf eind achttiende eeuw tot begin eenentwintigste eeuw over de wereld voert, van Moskou, via Parijs, London, Hollywood, Berlijn, Schaesberg, Terneuzen, Lisieux naar Zwanowice. Freek op zijn best: verhalend, filosofisch en vooral erg grappig.

In Circus Kribbe NED2 13.20-1.05 uur

Terugkijken

Omdat Bottled Life is aangekocht is de uitzending niet via de website terug te kijken. Zo kan het wel: Op nzbindex.nl de titel van de aflevering in vullen en via Usenet downloaden.

Waar gaat Bottled Life over?

Nestlé stelt dat haar missie is iedereen ter wereld van schoon drinkwater te voorzien. Maar dan wel uit een flesje van Nestlé, zo lijkt het. Drinkwater: een levensbehoefte of levensmiddel?

Nestlé is ’s werelds grootste voedselbedrijf en bedrijfsvoorzitter Peter Brabeck laat er geen twijfel over bestaan: toegang tot water is van cruciaal belang voor Nestlé. Dat is het ook voor mensen. De multinational zegt daarom te streven naar duurzame toegang tot water voor mens, milieu en het bedrijf. Maar hoe duurzaam is het om water in flessen te stoppen?

Een ding is zeker: het is winstgevend. In de VS betaalt Nestlé, of een van haar dochterondernemingen, vaak niet meer dan tien dollar voor een trucklading van 30.000 liter opgepompt grondwater. Nadat het in een fabriek in een flesje is gestopt, is zo’n zelfde lading 5.000 keer zoveel waard: een verbijsterende $50.000.

Nestlé is tegenwoordig het grootste levensmiddelenbedrijf ter wereld, maar vindt zijn oorsprong in Zwitserland, waar Henri Nestlé ruim een eeuw geleden begon met het bottelen van lokaal bergwater. De multinational zegt haar nederige wortels te kennen en heeft een uitgebreide corporate social responsibility strategie. Het uiteindelijke doel is om iedere wereldburger van schoon drinkwater te voorzien.

In deze toekomstvisie moet drinkwater alleen wel in de supermarkt worden gekocht. Met uitgekiende marketingtechnieken worden consumenten wereldwijd verteld dat water uit de kraan ongezond is. In landen waar die claim inderdaad hout snijdt betekent de opbouw van een infrastructuur van water in flesjes vaak de doodsteek voor de toch al ondermaatse publieke waterleverantie. Bottled Life laat zien dat de mooie woorden van Nestlé voorzitter Brabeck vooral moeten worden gezien in termen van winstgevendheid.

Reacties op Bottled Life

De film zorgt bij het uitkomen voor een storm van kritiek op Nestlé in het algemeen en topman Peter Brabeck-Letmathe in het bijzonder, staat te lezen op de site van Tegenlicht. Deze laatste was zelfs even trending topic op Twitter – hoewel hij daar zelf niet erg blij mee zal zijn geweest. Naar aanleiding van Bottled Life dook er namelijk nog een oud filmpje op waarin hij drinkwater als mensenrecht een ‘extreem idee’ noemt. Hij stelt daar tegenover een andere, betere positie: privatisering. Onder #Nestlétirano (“Nestlétiran”) uitten mensen wereldwijd op Twitter kritiek op deze stelling.

Brabeck-Letmathe reageerde met een opiniestuk op de Huffington Post. Onder de noemer ‘Adressing the water challenge’ bestrijdt hij de claims dat hij drinkwater wil privatiseren en dat hij het niet als mensenrecht ziet. “My critics say (...) I want to 'privatize' water. I want nothing of the sort. (…) When we give water a value, we use it more carefully, and this does not mean privatization.” Hij stelt dat het bestaansminimum aan water zo’n 25 liter per dag is, en dat dit wel degelijk een mensenrecht is.

Al het overtollige water dat we gebruiken – de gemiddelde Amerikaan gebruikt zo’n 400 liter per dag – is volgens hem geen recht, maar moet een prijs hebben net zoals ieder ander levensmiddel. Dit standpunt licht hij nog meerdere malen toe in YouTube-filmpjes die onder de vlag van Nestlé online zijn gezet. Hoe dit beperkte mensenrecht op water dan precies vorm moet krijgen, daar blijft hij in zijn stukken, interviews en filmpjes erg vaag over.

Kort na zijn artikel start Brabeck-Letmathe op de site van Nestlé ook nog een blog genaamd Water Challenge, gericht op de beschikbaarheid van water voor iedereen. Op dezelfde site wijdt Nestlé zelf ook een speciale pagina aan de stellingen uit de film, genaamd 'Bottled Life: Our Position'. Hier zet het bedrijf een aantal beweringen uit de documentaire op een rij, waarna ze deze allemaal weerlegt. De makers van Bottled Life hebben op hun beurt al deze reacties weer weerlegd op hun eigen site.

Beoordeling Oxfam Novib

In een beoordeling van Oxfam Novib komt Nestlé als beste uit de bus kwam op het gebied van water. Met de actie Behind the Brands beoordelen ze levensmiddelengiganten op hun beleid en beloftes op het gebied van water tot vrouwen. Nestlé wordt gezien als een bedrijf dat het belang van water begrijpt, let op het verbruik en waterprojecten steunt.

Tegelijkertijd: een waterbewuste profilering en het steunen van enkele projecten zijn typische voorbeelden van goede marketing. Daarbij scoort Nestlé dan weliswaar als beste, maar nog steeds middelmatig. Nestlé heeft verbeteringen doorgevoerd sinds Bottled Life, maar de problemen uit de film lijken ze niet op te lossen.
 

meer kerst kijk- en luistertips