Deze week werd het Nederland-Rusland jaar afgesloten met een officieel staatsbezoek tussen president Vladimir Poetin en ZKH Willem Alexander en Maxima. Het jaar werd overschaduwd door allerlei incidenten en beschuldigingen. Ook deze week nog.

Op YouTube zijn nog niet eerder vertoonde beelden geplaatst van het moment dat het Greenpeace-schip Arctic Sunrise wordt belegerd door de Russische kustwacht.

De beelden zijn gemaakt door bemanningsleden van Greenpeace en laten zien hoe de Russische autoriteiten het schip middels een helikopter binnenvallen. Ze zwaaien met geweren, maar gebruiken geen fysiek geweld. De actievoerders verzetten zich niet en geven zich met opgeheven handen over.

De Arctic Sunrise werd op 19 september van dit jaar geënterd door de Russen, toen het bezig was met een protestactie tegen een boorplatform van Gazprom.

Minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans sprak zijn Russische collega Sergej Lavrov over ''gevoelige onderwerpen die recent in onze bilaterale betrekkingen zijn opgeborreld''.

De afgelopen maanden werd er flink over en heen naar elkaar gescholden: wij waren piraten en vandalen, zij mensenrechtenschenders en overtreders van het Zeerecht, wij overtraden weer, hoe onbeschoft, het Verdrag van Wenen.

In Den Haag werd geroepen dat je dit geen vriendschapsjaar meer kon noemen en dat ie maar beter afgeblazen kon worden. Maar we gingen door na een pittig debat onder Tweede Kamerleden.

ZKH Prins Willem Alexander en Maxima zouden alle gevoelige wonden in een weekeinde wel weer helen. Komende twee dagen zullen we het zien, hoe dan ook is het feestje dan echt over. Nog twee dagen aardig doen tegen elkaar.

Het koninklijk paar wordt vrijdagavond op het Kremlin ontvangen en dineert daar met de Russische president Vladimir Poetin. Een adviseur van Poetin liet vrijdag weten dat de koning en de president niet van plan zijn om actuele politieke onderwerpen te bespreken, maar zich zullen beperken tot culturele thema's.

En dan gaan we als vrienden uit elkaar, de zakenlieden blijven achter. Die waren er al en die blijven. Die zeggen weinig gedoe te hebben gehad van al die incidenten. Gelukkig maar. We blijven verdienen aan elkaar- en daar gaat het uiteindelijk toch om? Lees hieronder hoeveel. En bekijk de film over Gazprom: ook bij het doen van zaken moeten we voorzichtig blijven en goed op Poetin letten.

Op deze pagina verder meer inzichten en context rond de incidenten, samengevat in beeld en geluid. Voor jou geselecteerd uit het rijke archief van de publieke omroep. En zo weet je straks precies wat het zeerechtribunaal (OVT) doet (zaak loopt nog steeds) of waarom de politievakbond (Villa VPRO) woedend is op Den Haag rond het incident Borodin (kwestie loopt ook nog).

Verder filmpjes van you tube, zoals deze:

Een korte rondleiding door het Rusland van nu, gemaakt door de Russische afdeling van de mensenrechtenorganisatie Amnesty International. Eigenlijk wel grappig, ondanks natuurlijk de onderliggende boodschap.

extra duiding in audio en beeld: incidenten nederland-rusland

  • tijdlijn van incidenten

    8 november: Een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft op de dag van het bezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima Nederland de schuld gegeven van de arrestaties van de Greenpeace-activisten.

    Enkele uren voor de ontmoeting van Willem-Alexander en Máxima met president Poetin zei de woordvoerder op een persbriefing: "De hele situatie is voor een groot deel veroorzaakt door niet-ingrijpen van de Nederlandse staat toen duidelijk was dat het schip de Russische economische zone binnenging met het doel om illegale activiteiten te ontplooien."

    6 november: rechtszaak Internationaal Zeerechttribunaal (zie incident Greenpeace 19 sept)

    6 nov: Een brief van minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) aan de Tweede Kamer over het Nederlandse asielbeleid voor Russische lesbiennes, homo's, bi's en transseksuelen (LHBT's) valt slecht in Rusland.

    In de brief, waarin Timmermans vragen beantwoordt over het asielbeleid voor Russische LHBT's staat onder meer dat 'de situatie van LHBT's in Rusland uiteraard wordt meegewogen bij de beoordeling van verzoeken om asiel'.

    1 november: verhoor mishandeling Nederlandse diplomaat Onno Elderenbosch (zie 15 okt).

    30 oktober: Buitenlandcommissie praat over vertrobelde relatie Nederland-Duitsland. Vraagt ook opheldering rond link van Edit Piaf (ik heb nergens spijt van), door Frans Timmermans op zijn facebookpagina gezet, een dag na het aanbieden van excuses over zaak Borodin.

    15 oktober :
    De Nederlandse diplomaat Onno Elderenbosch wordt in zijn huis gemolestreerd. Twee mannen die zich voordeden als elektricien, overvielen de diplomaat in Moskou in zijn eigen appartement. De mannen kladderden op een spiegel in het huis van de diplomaat een hart met de tekst 'LGBT', een internationaal gebruikte afkorting voor lesbiennes, gays, bi- en transseksuelen. Diplomaat Elderenbosch is homoseksueel, meldt NRC Handelsblad op 16 oktober. Hij is licht gewond geraakt.

    10 oktober:
    De Nederlandse overzichtstentoonstelling The Sotchi Project in Rusland gaat niet door. Het Moskouse kunstcentrum Winzavod, dat de expositie zou houden, heeft de samenwerking met de journalist Arnold van Bruggen en fotograaf Rob Hornstra opgezegd. Van Bruggen en Hornstra zijn al vijf jaar bezig met dit project, in september werd hen al een visum geweigerd om opnieuw naar de Kaukasus af te reizen.

    9 oktober:
    De Russische voedsel- en warenautoriteit schroeven de controles op zuivel en tulpen op. 

    5-6 oktober:
    Arrestatie van Russische diplomaat Dmitri Borodin, tweede man op de Russische ambassade in Den Haag. Hij werd uit zijn huis gehaald en meegenomen naar het politiebureau op verdenking en mishandeling van zijn kinderen. Poetin reageert woedend, Nederland biedt excuses aan. Han Busker, van de politievakbond is daar woedend over. in Villa VPRO zegt hij: "Dit is de wereld op zijn kop. Agenten mogen geen onderdeel van een politiek steekspel worden." (zie onderin tijdlijn kopje Borodin).

    september:
    Minister van Onderwijs, Jet Bussemaker, opent in september de Mondriaan tentoonstelling in het Tretjamuseum in Moskou. Ze houdt een toespraak over Mondriaan en Kandinsky, over de tijdgeest. Over artistieke vrijheid en hoe die politiek aan banden gelegd kon worden. Haar Russische collega Vladimir Medinsky, staat te koken. Hij houdt zich in, maar beent zich later met tegenzin door de expositie heen en vertrekt snel weer.

    19 september 2013-heden:
    Twee Nederlandse Greenpeace-activisten, Mannes Ubels en Faiza Oulahsen, worden in Rusland gearresteerd tijdens een protest bij een Russisch boorplatform. Ook de andere 28 bemanningsleden van het Greenpeace-schip worden gearresteerd. Arctic Sunrise vaart onder Nederlandse vlag. Na dagenlang onduidelijkheid over de aanklacht worden op 24 sept de activisten beschuldigd van piraterij. Minister Timmermans probeert hen vrij te krijgen en begint een arbitragezaak bij het Internationaal Zeerechttribunaal (21 oktober).

    Drie dagen later laat de Russische openbaar aanklager weten dat de Arctic 30 niet langer op basis van piraterij maar vandalisme wordt vervolgd. In Rusland kan je daar zeven jaar voor krijgen. De Nederlanders Faiza Oulahsen en Mannes Ubels zitten nog steeds vast in voorarrest, dat minimaal nog tot de tweede helft van november duurt.

    Deze week komt de zaak voor bij het Internationale Zeerechttribunaal gestapt.
    Een gesprek in OVT (zie tijdlijn) met zeekapitein Jaap de Jong, auteur van een boek over de geschiedenis van het zeerecht ‘See Rjocht yn ’e skiednis fan ’e skipfeart’.

    juli:
    Vier Nederlandse documentairemakers worden opgepakt, op verdenking van homoproaganda.De Nederlanders werkten aan een documentaire over de vrijheid van homoseksuelen in Rusland: '5000 roebel'. De vier kwamen snel weer vrij, door fouten in het proces verbaal. 

    10 juli:
    Rusland doet geen verder onderzoek naar de dood van RTL Nieuws-cameraman Stan Storimans. De Russische autoriteiten hebben Nederland laten weten het boek te sluiten. Storimans kwam in 2008 om het leven tijdens de oorlog tussen Rusland en Georgië.
    Nederlandse onderzoekers concludeerden dat hij het slachtoffer werd van een Russisch bombardement, maar volgens Rusland is daarvoor geen bewijs. Nederland hoopt nu dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens duidelijkheid zal scheppen. Jeroen Akkermans was met Storimans op reportage toen de cameraman snuevelde. Hij schreef er een boek over. Een interview met de journalist over Storimans kun je terugluisteren hieronder.

    april:
    De Russische president Poetin brengt een kort bezoek aan Nederland, in het kader van de opening van het Nederland-Rusland jaar. Tijdens zijn bezoek zijn er protesten tegen Poetin, die zich vooral richten op de verslechterde homorechten in Rusland. Minister president Rutte besprak de situatie met Poetin, maar hij was niet onder de indruk. Hij ontkende de discriminatie van homoseksuelen in Rusland. Poetin sloeg terug door te zeggen dat er in  Nederland een vereniging voor pedofielen bestaat en dat er een partij bestaat in de Tweede Kamer die geen vrouwen toelaat.

    februari:
    Het Russsische parlement, de Doema, wil het aanmoedigen van homosekusaliteit in het openbaar onder minderjarigen verbieden. Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken roept Moskou op die wet niet aan te nemen omdat het in strijd is met fundamentale mensenrechten. Zijn collega Lavrov is furieus. Vuurwerk.

    januari:
    zelfmoord Russische activist en asielzoeker Aleksandr Dolmatov in detentiecel in Nederland. De Rus had politiek asiel aangevraagd, maar dat werd afgewezen. Hij stond bekend als actief lid van de oppositie van Poetin. Al eerder had hij een poging gedaan, maar daarna kreeg hij geen hulp in het detentiecentrum. Door de zelfmoord stond de positie van staatssecretaris Fred Teeven ter discussie. Had hij gefaald? In het Politieke Vragenuur van Villa VPRO geven politieke verslaggevers hun ongezouten mening. Hij mag uiteindelijk blijven.

    zit timmermans rusland op te stoken op facebook?

    Ook Timmermans zelf werd afgelopen week er van beschuldigd voor onrust te hebben gezorgd. Hij plaatste op 10 oktober een link van een video van Edit Piaf, met het nummer 'Non, je ne regrette rien'- nee, ik heb nergens spijt van. Was dat bewust, vroegen Tweede Kamerleden hem vorige week. Een dag ervoor had hij excuses gemaakt aan Rusland rond de aanhouding van de Russische diplomaat Borodin in Scheveningen. Hij had op basis van het Verdrag van Wenen dit niet mogen doen. Nee, antwoordde Timmermans, 10 oktober was het toevallig vijftig jaar geleden dat het de sterfdag was van de Franse zangeres. Hij wilde daar slechts naar memoreren.

    Meer dan 23 duizend mensen volgen Timmermans via zijn facebookpagina. Hij plaatst veel berichten erop, soms wel negen op een dag. Van de uitslag van voetbalclub Roda JC en een halloweenfeest van zijn kinderen tot politieke reacties op actuele zaken. Die berichten worden wel eens verkeerd geinterpreteerd, aldus de minister.

    handel ging al goed

    Het vriendschapsjaar zou vooral zijn bedacht om de economische banden te verstevigen. Maar die zijn al goed, al eeuwen. Zelfs op militair terrein.

    Op de website van het Nederland Ruslandjaar staat dat die banden "ooit begonnen als militaire banden. Tsaar Peter de Grote kwam in 1697 naar Nederland om alles te leren over onze scheepsbouw.

    Ook in 2013 werken de Nederlandse en Russische strijdkrachten samen. Zo patrouilleren schepen van beide landen in goede onderlinge afstemming in de Golf van Aden, om piraterij te bestrijden. Gedeelde belangen zorgen voor gezamenlijk optreden."

    De handel tussen Nederland en Rusland groeit met 10 procent per jaar. Voor Nederland is Rusland na de Verenigde Staten en China de derde exportmarkt buiten de Europese Unie. Nederland exporteerde in 2012 voor bijna 4 miljard naar Rusland; vooral bloemen, machines, farmaceutische producten en bloemen. Nederland is voor Rusland de eerste exportbestemming.

    In 2012 importeerde Nederland voor ruim 20 miljard uit Rusland, vooral olie en gas. Nederland is de op twee na grootste investeerder in Rusland. Shell, Fugro en Boskalis zijn heel actief in Rusland. Het Russische gasbedrijf Gazprom heeft Nederlandse gasvelden gekocht en heeft een belang in de ondergrondse gasopslag in Bergmermeer.

    Rotterdam is de grootste overslagplaats voor Russische olie. Beide landen zijn dus economisch behoorlijk afhankelijk van elkaar. In onderstaande aflevering van Reporter een verslag van de lange arm van Gazprom in Nederland, en deskundigen uiten hierin de angst dat Poetin onze afhankelijkheid van 'zijn' gas kan inzetten als politiek middel. Is die kans vergroot nu door de incidenten?

    historische duiding rond deze incidenten

    Het geschiedenisprogramma OVT van de VPRO (Radio 1) kijkt in deze uitzending met oud-Rusland correspondent Alexander Münninghoff en Emeritus hoogleraar Russische Geschiedenis Bruno Naarden over de Russische Nederlandse betrekkingen en eerdere incidenten.

    De incidenten tussen Rusland en Nederland trekt ook internationaal de aandacht. De gerenommeerde CNN journalist Christine Amanpour wijdde er zelfs een programma aan.

    wel of niet zinvol: zo'n vriendschapsjaar

    Wat vindt u uiteindelijk: is het nu wel of niet zinvol geweest zo'n vriendschapsjaar?