Hugo Blom, hoofdredacteur van de VPRO Gids, begon de uitreiking met een woord van dank aan de vulkaan in IJsland die het begrip reizen zijn betekenis heeft teruggegeven. 'Het was ook al te makkelijk geworden, zelf online boeken, online een parkeerplaats reserveren, online inchecken, even door de bodyscan en je fles water afgeven. Met reizen heeft het allemaal niet zoveel meer te maken. Maar nu heeft reizen weer zijn werkelijke betekenis, van wachten, ontberen, verdragen en doorzetten. Met andere woorden, reizen is niet leuk meer. Dat is mooi, want de VPRO Bob den Uyl Prijs is een serieuze aangelegenheid. Het zijn geen plezierreisjes die de genomineerden gemaakt hebben, maar persoonlijke, journalistieke ondernemingen waarbij er niet altijd een beloning aan het eind van de rit wachtte. Behalve vandaag dan?'
De jury van de VPRO Bob den Uylprijs 2010, bestaande uit Bernadette van Dijck (manager Wereldomroep), Tanja Lubbers (interim hoofd external relations HIVOS), Nico Keuning (biograaf Bob den Uyl), onder voorzitterschap van Emile Fallaux (journalist en programmamaker), koos de winnaar uit zes genomineerden. Fallaux constateerde bij de uitreiking verheugd dat de researchjournalistiek en de literaire journalistiek leven als nooit te voren, wat zijn weerslag vindt in een succesvolle Nederlandse productie van non-fictieboeken.
De jury over Birma. Land van geheimen
'Zestien jaar al komt Minka Nijhuis in Birma en ze schetst in dit boek met kennis van zaken en inlevingsvermogen een ontroerend portret van de oppositie in dit getergde land. Het trieste lot van Nobelprijswinnaar Aung Suu Kyi loopt als een dramatische metafoor door het boek en geeft het verhaal samenhang. We lezen over dappere boeddhistische monniken, vertwijfelde soldaten en krankzinnige juntaleiders. Dankzij het feit dat Nijhuis Birma al jarenlang volgt en er zoveel mensen heeft leren kennen, kunnen we meeleven met verschillende hoofdpersonen. Tegelijkertijd maakt ze zichtbaar hoe Birma zich in een moedeloos makend geopolitiek vacuüm bevindt, tussen China, India en het Westen in, zonder noodzaak voor wie dan ook om er confrontaties aan te gaan in naam van de mensenrechten. Vol ontwikkelingen en observaties, maar toch helder en economisch geschreven?'
Vier observaties
Dit jaar beoordeelde de jury 54 inzendingen, waarbij ze een paar observaties deed.
Observatie één: het reis- en verblijfsboek is sterk vertegenwoordigd. Dat komt door het bijna plichtmatige aanbod van boeken van correspondenten met een vaste standplaats, maar is ook het gevolg van bijdragen van een toenemend aantal freelance journalisten dat steeds vaker naar hun onderwerp toe reist om er dan ter plekke veel tijd in te steken.
Observatie twee: correspondenten, vooral freelancers, die door conflictgebieden reizen, risico's nemen in oorlogsgebied en grote persoonlijke offers brengen, dat soort diehards zijn meestal vrouwen. Het is dan ook geen toeval dat op de shortlist dit jaar vier van de zes plekken worden ingenomen door vrouwen.
Observatie drie: het puur literaire reisboek, in de traditie van Cees Nooteboom of, op een heel andere wijze, van Bob den Uyl, is sterk in de minderheid. Je zou kunnen zeggen dat de feitelijkheid van de onderzoeksjournalistiek zich dezer dagen sterker manifesteert in het reisboek dan de persoonlijke, stijlvol vormgegeven impressies van de literatuur. Juist de twee mannen op de shortlist vertegenwoordigen die literaire kant.
Observatie vier: onder de inzenders bevinden zich grote namen, maar het is opvallend en verheugend om te zien dat het genre zo leeft dat minder bekende schrijvers minstens even goed werk leveren.
De andere genomineerden waren:
Karin Anema - De laatste grens. Op rendiertrek met de Sámi. (Atlas)
Erdal Balci - Vandaag geen pont. Impressies van Istanbul. (Meulenhoff)
Bette Dam - Expeditie Uruzgan. De weg van Hamid Karzai naar het paleis. (De Arbeiderspers)
Peter Delpeut - In de woestijn fiets je niet (Augustus)
Linda Otter - In Centraal-Azië. Een reis langs tradities en godsdiensten. (Atlas)
Eerdere winnaars waren Rudi Rotthier (De koranroute), Renée Postma (Midden-Europa achter de schermen), Bart Rijs (Het hemels vaderland), Jannie Regnerus (Het geluid van vallende sneeuw), Dick Wittenberg en Jan Banning (Binnen is het donker, buiten is het licht) en Martin Bril (De kleine keizer, verslag van een passie).