Hans Aarsman was aanvankelijk fotograaf en werd daarna onder meer schrijver van fotocolumns en van beschouwende boeken met beeld en tekst. Hij werd niet alleen bekend dankzij zijn haarscherpe blik, maar ook vanwege zijn vermogen wat hij waarneemt helder en geestig te formuleren. Zo konden we onder meer met hem meekijken in zijn Volkskrantrubriek De Aarsman Collectie, in DWDD, bij zijn recente optredens in De Kleine Komedie (onder de naam De Aarsman Projectie) en in zijn nieuwste boek De fotodetective.
Vandaag geeft Aarsman les in kijken. Een mens ziet geregeld dingen die er niet zijn, en even vaak ziet hij dingen niet die er wel zijn. Hoe kunnen we onze blik scherpstellen? 'Je probeert de algehele indruk die een beeld maakt kalt te stellen. Dat doe je door de details goed te bekijken'. Stel je op als een observerend bioloog. Schuif je aannames opzij. Zoom in, graas met je blik de hele foto af. Wat staat er allemaal op de foto, wat ontbreekt? Is alles wat het lijkt? Wat dragen mensen? Zijn er teksten in beeld? Wat betekenen die?
Aarsman wijst ons op een foto van een merkwaardig straattafereel uit het Algerije van 1962. Een jonge moeder draagt een jurk die haar wespentaille goed doet uitkomen, eronder hagelwitte hoge hakken. Ze loopt hand in hand met haar misschien vijfjarige zoontje en werpt een charmante glimlach naar de camera (Aarsman: 'Ik heb een theorie. Sinds er camera's zijn, lachen mensen steeds meer en worden ze steeds vrolijker'). Het zoontje draagt een enorm geweer. Eromheen een winkelstraat vol mensen - terloops wijst Aarsman ons op een detail dat je met groot gemak over het hoofd ziet: een dame op straat die sloffen draagt ('sloffen die je zelf beter niet aan kunt hebben, als je de sfeer thuis goed wilt houden'). En op de talloze Franse teksten op winkels, die zo'n drie weken later met de onafhankelijkheid in rap tempo zouden verdwijnen.
De foto van moeder en kind is de eerste in een reeks, waarbij Aarsman ons steeds details aanwijst die we zelf niet zagen: een militair die een (nota bene spiegelend) dameshorloge draagt, soldaten met geweren in de aanslag die vergeten door het vizier te kijken, radioactieve groentes die naar het lijkt met smaak worden opgegeten, maar bij nader inzien toch maar niet. Hij toont dat foto’s soms iets heel anders kunnen betekenen wanneer ze gespiegeld zijn, of wanneer je in een serie de chronologie omhusselt. Hij laat zien hoe je aan de hand van foto’s soms vermakelijke en verbazende ontdekkingen kunt doen, zoals bijvoorbeeld dat de echtgenote van François Hollande geen Engels kan.
De zaal is merkbaar teleurgesteld als het college weer ten einde loopt.Hoewel Aarsman het publiek keer op keer wijst op het aanvankelijk ongeziene, klinkt in zijn verhalen geen betweterigheid door. Wel: een goed humeur en een nieuwsgierige, zich graag om de mens en de wereld verbazende blik. Die verwondering werkt aanstekelijk.
Ook meekijken met Aarsman?
Lees en bekijk Aarsmans laatste boek De fotodetective
Download gratis foto's van Hans Aarsman bij het Nederlands Fotomuseum
In het najaar is Aarsman als gastdocent werkzaam aan de Rijks Universiteit Groningen. Hij geeft er een aantal gratis toegankelijke gastcolleges. Kijk voor meer info op deze website
In voorbereiding op het programma van Hans Aarsman worden snel en rücksichtlos een aantal feestelijke slingers uit de zaal verwijderd. Iedereen moet het gigantische scherm waarop Hans Aarsman zijn fotoselectie gaat tonen immers goed kunnen zien. Want dat is waar we voor komen: beter leren kijken.