Download hier hele reactie van ME-CVS: klik hier - hieronder leest u de antwoorden op de vragen van Argos 

Waarom is ME-CVS Nederland tevreden met de onderzoeksplannen van ME/CFS Lines?

Tevreden is zwak uitgedrukt, we zijn razend enthousiast! Daar zijn verschillende redenen voor, hieronder noemen we er drie.

ME/CFS Lines vult op een heel slimme manier lacunes op die bestaan in het wereldwijde onderzoek naar ME/CVS. Een van de grootste problemen waar patiënten tegenaan lopen is dat het zo hondsmoeilijk is een diagnose te krijgen. Dit horen wij dagelijks van onze achterban en wordt bevestigd in allerlei wetenschappelijke publicaties. Alle nu lopende grotere internationale ME/CVS onderzoeksprogramma’s zijn gebaseerd op klinische cohorten, dat wil zeggen dat een diagnose een vereiste is voor deelname. Dit levert een vertekend beeld op, want zo blijven degenen zonder diagnose buiten beeld en die hebben waarschijnlijk gemiddeld andere kenmerken dan degenen met. Door patiënten te selecteren uit het bevolkingscohort Lifelines wordt dit probleem opgelost. Zo wordt duidelijker welke specifieke kenmerken patiënten zonder diagnose hebben. Deze informatie is van groot belang om artsen te helpen op een betere manier de diagnose te stellen, en ook om behandelingen te gaan ontwikkelen die beter afgestemd zijn op de groepen patiënten zoals die in werkelijkheid voorkomen. Dit alles kan de kwaliteit van leven van veel patiënten verhogen.

Een tweede reden is dat ME/CFS Lines als eerste cohort ter wereld over voldoende informatie beschikt om serieus onderzoek te kunnen doen naar de oorzaken van ME/CVS, zonder beperkt te zijn tot enkele specifieke ziektemechanismen. Dit inzicht is hard nodig om patiënten op de lange termijn een toekomstperspectief te kunnen geven. Wetenschappelijk onderzoek naar oorzaken wordt al jaren gezien als de heilige graal voor ME/CVS research. Hier zijn namelijk grote aantallen patiënten voor nodig en veel data per patiënt. Als je dat vanaf de grond moet opbouwen ben je tal van jaren bezig en tientallen miljoenen euro’s kwijt. Zelfs voor overheidsfinanciers is dit doorgaans een brug te ver.

Omdat ME/CFS Lines gebruik maakt van Lifelines kan de benodigde infrastructuur gebouwd worden voor een fractie van de normale kosten. Ook gaat het wetenschappelijke onderzoek aanzienlijk sneller, want heel veel data en lichaamsmaterialen zijn al eerder verzameld en liggen klaar op de plank. Bovendien beschikt Lifelines over honderden deelnemers die al meededen voordat ze ME/CVS kregen. Zo heeft ME/CFS Lines als enige onderzoeksprogramma ter wereld uitgebreide gegevens over ME/CVS patiënten voordat ze ziek werden. Voor het wetenschappelijke onderzoek is dit een unieke kans.

Een derde reden is dat consortiumleider prof. Rosmalen, dankzij haar uitstekende reputatie binnen de wetenschappelijke wereld, een sterk team van biomedische wetenschappers bijeen heeft gebracht. Zo komt wetenschappelijk talent het ME/CVS werkveld versterken, en daar zullen we in Nederland nog tientallen jaren van kunnen profiteren.

Meer informatie over het ME/CFS Lines consortium vindt u hier.

 

Welke rol heeft MECVS Nederland in ME/CFS Lines en hoe kwam die tot stand?

MECVS Nederland staat 100 procent achter de onderzoeksagenda ME/CVS. Nadat minister van Ark in maart 2021 toezegde het onderzoeksprogramma ME/CVS te gaan financieren hebben wij een analyse van de situatie gemaakt, waarin we het bestaande werkveld vergeleken met de onderzoekslijnen uit de agenda. Hieruit bleek dat de lijn “onderzoek naar het ontstaan van ME/CVS” het meest lastig te realiseren zou zijn, terwijl juist dit onderdeel van groot belang was, vanwege het gebrek aan goed internationaal onderzoek op dit terrein. Na een nadere verkenning trokken wij de conclusie dat om dit type onderzoek kwalitatief goed uit te voeren aansluiting bij Lifelines zeer wenselijk zou zijn. Rond dezelfde tijd - ergens in het vierde kwartaal van 2021 - werden we gebeld door een onderzoeker van UMCG. Vervolgens spraken we prof. Rosmalen en ging het balletje heel snel rollen.

Wij hebben meegedacht vanaf het begin van het consortium en hebben de rol van mede-beslisser. Een specifieke taak zal zijn het verzorgen van communicatie naar de patiënten over de resultaten.

 

Gesteld wordt dat de patiëntenpopulatie van Lifelines te heterogeen zou zijn voor adequaat onderzoek, omdat dit om 1,74 % van het totaal gaat, wat zes tot acht keer hoger is dan de schattng van de Gezondheidsraad van 30.000-40.000 patiënten.

Het getal van 30.000 - 40.000 patiënten is de schatting van de oude Gezondheidsraad Commissie CVS uit 2005. Toen wist men nog niet dat het een multisysteem ziekte betrof, en werd de ziekte vooral psychologisch geduid. Daarmee zal voor eenieder duidelijk zijn dat deze schatting sterk verouderd is.

Het IOM komt niet tot een echte schattng, maar houdt wel al expliciet rekening met een aantal dat relatief drie tot vier keer hoger ligt dan de oude schatting van de Gezondheidsraad. De Gezondheidsraad Commissie ME/CVS ziet daarna af van een eigen schattng. In 2020 verschijnt een overzichtsartikel van Lim e.a. Dit is sindsdien verreweg de meest gezaghebbende publicatie op dit terrein. Het is aangehaald in tal van ZonMw aanvragen, wordt ook intern gebruikt bij ZonMw, en is bekend bij de patiëntenvertegenwoordigers. Lim komt op basis van de CDC criteria tot 0,89 %, met een royale marge die doorloopt tot 1,33 %. Hierin ontbreken de patiëntengroepen die niet aan CDC voldoen, maar door de Gezondheidsraad commissie ME/CVS wel worden beschouwd als ME/CVS patiënt. In totaal kom je dan rond de 1 procent uit: dat zijn 179.000 patiënten in Nederland.

Bovendien worden hier appels met peren vergeleken. Het percentage uit Lifelines van 1,74 % betreft namelijk een voorselectie: het zijn degenen die volgens de vragenlijsten in eerste instantie aan de criteria voldoen, zonder dat er medisch of aanvullend data-onderzoek heeft plaatsgevonden. Net als bij elk ander onderzoekscohort kunnen al die medisch-diagnostische checks immers pas plaatsvinden nadat de financiering daarvoor definitief toegekend is. Deze kosten zijn begroot in de aanvraag. Na al die checks zal het percentage in Lifelines ongetwijfeld zichtbaar zijn afgenomen.

Daarom is die 1,74 % niet vergelijkbaar met de schattingen van de aantallen patiënten in het algemeen, maar alleen met de andere uitkomsten gebaseerd op vragenlijst onderzoeken zonder medische check. Volgens Lim scoort die categorie gemiddeld 2,03 %. Met een flinke variatie, en dan is de conclusie gerechtvaardigd dat de 1,74% in Lifelines keurig conform verwachting is.

 

Gesteld wordt dat de selectie van patiënten binnen ME/CFS Lines niet zou voldoen aan de voorwaarde dat deze plaatsvindt volgens een vastgelegd diagnostisch protocol en een beoordeling die wordt uitgevoerd door ervaren clinici.

In Lifelines worden alle deelnemers door deskundige en ervaren clinici beoordeeld, en dat geldt natuurlijk ook voor de potentiële deelnemers aan ME/CFS Lines. Afwijkende labuitslagen zullen worden beoordeeld door een klinisch chemicus en een internist-endocrinoloog, afwijkende spirometrie uitslagen zullen worden beoordeeld door een longfunctie-analist en longarts, en afwijkende elektrocardiogrammen (ECG’s) zullen worden beoordeeld door een ECG-functieanalist en cardioloog. In aanvulling hierop zal gebruik gemaakt worden van een diagnostisch protocol specifiek voor ME/CFS Lines, dat ontwikkeld wordt door een internist met ervaring met ME/CVS patiënten, en geharmoniseerd zal worden met het andere gehonoreerde consortium NMCB.

Extra informatie komt beschikbaar uit de gevalideerde DePaul vragenlijst voor ME/CVS. Zo wordt ook inzicht verkregen welke patiënten voldoen aan de andere diagnosedefinities ICC, CCC en IOM.

Als je deze aanpak vergelijkt met die van vooraanstaande internationale ME/CVS dataverzamelingen dan valt op dat daar van de deelnemers lang niet altijd bekend is op grond van precies welke data de diagnose is gesteld. Bij ME/CFS Lines is die informatie wel beschikbaar, en vaak nog veel meer, en dat maakt de selectie van patiënten aanzienlijk grondiger dan tot nu toe gebruikelijk is. De selectie van patiënten is bij ME/CFS Lines dus juist een sterk punt.

Dat zien we terug in de commentaren van de wetenschappelijke referenten op de aanvraag: “the research consortium has thought of possible barriers that may complicate inclusion rates and addresses them well”, en “there is clearly expertise on ME/CFS on board”. Zie verder de antwoorden op de vragen over het beoordelingsproces en over de verklaring van Vereniging en Steungroep.

 

Gesteld wordt dat ZonMw ten onrechte twee aparte biobanken heeft gehonoreerd, omdat in de subsidieoproep sprake zou zijn van slechts één biobank en dataregistratie.

In paragraaf 2.2 van de subsidieoproep staat: “Deze subsidieronde neemt alleen aanvragen voor cohortonderzoek in behandeling. Deze cohorten moeten bijdragen aan de uniforme registratie van een groep Nederlandse ME/CVS patiënten en de bij hen afgenomen biomaterialen”. Hieruit blijkt dat ZonMw vanaf het begin de bedoeling had meerdere cohorten met biobank te honoreren, waarbij harmonisatie in de registratie plaatsvindt. Bovendien spreekt men iets verderop in de paragraaf over de “standaardisering van gegevensverzameling” en niet over het leveren van een bijdrage aan een centrale gegevensverzameling.

Paragraaf 2.6 bevestigt dit. In 2.6.2 staat dat de infrastructuur van een consortium ook de kosten moet reserveren voor data- en weefselopslag, en dat het beheer daarvan plaatsvindt op consortiumniveau. In combinatie met 2.6.1, waar te lezen is dat “het streven is 2 tot 4 consortia inclusief deelprojecten te financieren” blijkt overduidelijk dat ZonMw 2-4 biobanken voor ogen had.

 

Als de betrokkenheid en het oordeel van patiënten in dit onderzoeksprogramma zo essentieel is - zoals de minister van VWS, de Gezondheidsraad en ZonMw telkens hebben aangegeven - is het dan niet opmerkelijk of misschien zelfs vreemd dat nu een subsidieaanvraag is gehonoreerd die door alle patiëntenvertegenwoordigers negatief werd beoordeeld?

Omdat ME CVS Nederland zich strikt aan de Chinese Muur regel heeft gehouden hebben wij niet de beschikking over adviezen van (leden van) de klankbordgroep, over interne reacties daarop van de programmacommissie of van ZonMw, of over afspraken over interne procedures of bevoegdheden.

Desondanks staat als een paal boven water dat de aanname in deze vraag onjuist is. Bij de ME/CFS Lines aanvraag waren patiëntenvertegenwoordigers betrokken in drie verschillende hoedanigheden: mede-aanvrager, klankbordgroep en patiëntreferent. Zowel vanuit de patiënt-referent rol (voor zover meegenomen) als vanuit de rol van mede-aanvrager werd de aanvraag juist als zeer positief gezien. De programmacommissie heeft de voorkeur van twee van de drie betrokken patiënt-partijen gevolgd.

Ook de redenering zelf is voor ons niet te volgen. Een adviesbevoegdheid is immers geen vetorecht. De programmacommissie heeft beslist in een context waarin de patiëntreferent zeer positief was, de wetenschappelijke referenten zo lovend dat er een bijna perfecte score uitrolde, de subsidieaanvraag was uitgezet met het doel 2-4 consortia te honoreren, en het niet-honoreren zou betekenen dat eendeel van de doelen uit de onderzoeksagenda niet goed haalbaar meer zouden zijn. Dan ligt het overnemen door de programmacommissie van een negatief advies zacht gezegd niet voor de hand.

 

Waarom werden bij ME/CFS Lines Vereniging en Steungroep buitengesloten, terwijl bij het andere gehonoreerde consortium NMCB wel alle drie patiëntenorganisaties meedoen?

Vereniging en Steungroep weten maar al te goed dat de wetenschappers vrij zijn in hun keuze met wie zij samenwerken: zowel in de voorlichting die voor de start van het programma door ZonMw werd gegeven als in de brandbrief van 8 maart 2022 kwam dit expliciet aan bod. De consortia moeten een zo kansrijk mogelijk voorstel produceren, en kiezen daarvoor de wetenschappelijke en andere partners die het best kunnen bijdragen aan de door hen gekozen doelen. Het gaat hier dus om “insluiten”, het begrip “buitensluiten” is niet van toepassing. Ook bij een andere wetenschapper die een consortiumaanvraag aan het voorbereiden was werden Steungroep en Vereniging als partner afgewezen. Daar kregen ze ook geen “aanbod op afstand”. En daar is niets vreemds aan.

NMCB heeft als doel een nationaal samenwerkingsnetwerk op te zetten voor biomedisch onderzoek naar ME/CVS. Daar past de betrokkenheid van alle drie patiëntenorganisaties juist heel goed bij.

 

Wat vindt MECVS Nederland van de gezamenlijke verklaring van Steungroep en Vereniging na de bekendmaking, voor zover die betrekking heeft op de subsidietoekenning aan ME/CFS Lines?

Het meest overzichtelijk is om deze tekst zin voor zin onder de loep te nemen.

“We zijn verbaasd en bezorgd over de honorering van de aanvraag van een tweede biobank, van het consortium ME/CFS Lines. Verbaasd omdat in de onderzoeksagenda en het onderzoeksprogramma sprake is van één biobank en dataregistratie.”

In het onderzoeksprogramma staat dat ZonMw de afstemming over inclusie van patiënten tussen consortia STIMULEERT, zodat consortia KUNNEN werken aan de opbouw en karakterisering van een biobank en dataregistratie. Dit laat alle mogelijkheden open. Hier wordt naar de verkeerde documenten verwezen. De eisen aan de aanvragen staan namelijk in de subsidieoproep, die de concrete uitwerking bevat van wat in algemene termen in de agenda of het programma staat. Eerder zagen we al dat ZonMw in de subsidieoproep wel degelijk uit ging van 2-4 biobanken en registraties.

“Bezorgd, omdat we veel vragen hebben bij de methode van deze biobank/dataregistra􏰀e om patiënten daarvoor te selecteren ...”

Dit kunnen wij niet rijmen met het oorspronkelijke enthousiasme over de aanpak van ME/CFS Lines en de wens er aan deel te nemen. En als er zoveel vragen waren, waarom hebben Vereniging/Steungroep die dan niet aan ons gesteld, conform het aanbod inbreng te leveren via MECVS Nederland? Dat had men al kunnen doen tijdens het uitwerken van de aanvraag, maar ook in het jaar daarna. Tijdens de bijeenkomst voor de bekendmaking zijn wel allerlei vragen gesteld en beantwoord. Ze gingen bijvoorbeeld over de aantallen patiënten binnen Lifelines, en over het protocol en de toetsing door deskundige clinici. We zijn verrast daarover niets terug te lezen in deze verklaring, en we zijn ook verrast dat ze nu nogmaals worden gesteld, maar dan via de pers.

“... waarbij voldoende klinische ervaring lijkt te ontbreken. Dit kan ernstig afbreuk doen aan de kwaliteit van de onderzoeken van ME/CFS Lines.”

Het UMCG is een hoog aangeschreven universitair medisch centrum, en bij de afdeling interne geneeskunde heeft men veel ervaring met de behandeling van ME/CVS patiënten. Dan verwacht je een stevige onderbouwing, maar die schittert door afwezigheid. Aan het consortium zijn een internist-endocrinoloog met extra aandachtsgebied erfelijke metabole ziektes verbonden, en een hoogleraar interne geneeskunde met tientallen jaren ervaring. Bovendien wordt extra klinische ervaring bij het consortium ingebracht via de adviseur van ME/CFS Lines. Hij is de leidende internist bij Vermoeidheidkliniek, op afstand de grootste in ME/CVS gespecialiseerde kliniek in Nederland en de enige met een ZKN certificering.

“Wij zijn bij de voorbereiding van dit consortium niet betrokken geweest en hebben, ondanks onze vragen, te weinig informatie ontvangen ...”

Hierboven werd al geschetst dat prof. Rosmalen op de gestelde vragen antwoord heeft gegeven, en dat Vereniging en Steungroep meer dan een jaar de gelegenheid hebben gehad informatie bij ons op te vragen en inbreng te hebben in de plannen.

Verderop wordt de organisatie van de participatie via programmacommissie en klankbordgroep beschreven. Vervolgens:

“Om belangenverstrengeling te voorkomen zijn deze vier patiëntenvertegenwoordigers door ons niet betrokken bij de voorbereiding van de aanvragen. We betreuren het dan ook zeer dat deze patiëntenvertegenwoordigers, vanwege de ‘schijn van vooringenomenheid’, van ZonMw niet mochten oordelen over de subsidieaanvragen, maar alleen mochten adviseren.”

Uit de eerdere emails blijkt dat dit in werkelijkheid precies andersom is. Samengevat kwalificeren we de schriftelijke reactie van Vereniging en Steungroep als: misleidend en buitengewoon onzorgvuldig.

 

De andere patiëntenorganisaties vrezen dat straks in de toekomst opnieuw (te veel) nadruk komt te liggen op mogelijke psychosomatische oorzaken van de ziekte, terwijl zij juist hopen op biomedisch onderzoek dat zich (ook) richt op ernstig zieke patiënten. Wat vindt MECVS Nederland hiervan?

Die vrees is onterecht. Het betreft kwalitatief zeer hoogstaand biomedisch onderzoek. Het wordt uitgevoerd volgens alle eisen die gesteld zijn in de onderzoeksagenda, waar alle vier partijen hun handtekening onder hebben gezet. Ook de ernstig zieke patiënten zullen hierin worden meegenomen: afgesproken is hierin samen te werken met NMCB. Omdat het “big data” onderzoek is zonder uitgangshypothesen is er juist geen risico op een “gekleurde blik”.

 

Hoe verklaart u de enorme animositeit tussen enerzijds MECVS Nederland en anderzijds de ME/cvs-vereniging, de Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid en de Groep ME Den Haag? Wat is volgens u de kern van jullie onderlinge wrevel?

Dat is vooral te verklaren door een groot cultuurverschil. Wij zijn de enige officieel erkende patiëntenorganisatie, beschikken over het CBF keurmerk, en zijn gewend om niet alleen intern maar ook extern verantwoording af te leggen. Wij hebben een professionele insteek en streven naar hoogwaardige samenwerkingsrelaties, met wederzijds begrip en respect, waarbij in ons DNA zit dat altijd het belang van de ME/CVS patiënt centraal staat. Dit zien we niet altijd terug bij de anderen. Ondanks dit cultuurverschil blijkt het op terreinen waar de doelen concreet zijn, zoals bij het UWV en richtlijnherziening, vaak mogelijk een samenwerkingsvorm te vinden met Vereniging en Steungroep.

 

Wat vindt MECVS Nederland ervan dat het onderzoeksprogramma (van ZonMw) dat een direct uitvloeisel is van een patiënten-initiatief (te weten: de Groep ME Den Haag) en waarbij is vastgesteld dat patiënten grote zeggenschap moeten hebben, in de eerste subsidieronde meteen uitloopt op grote onvrede onder de andere drie partijen?

Buitengewoon treurig. Inhoudelijk zien wij daar geen enkele reden voor. Groep ME Den Haag heeft altijd aan hun oorspronkelijke uitgangspunten vastgehouden. Ook toen uit het IOM rapport bleek dat een deel daarvan ongefundeerd was, en de Gezondheidsraad en de stuurgroep onderzoeksagenda de wetenschappelijke lijn volgden. Het lijkt dat al hun wensen, voor zover die opgenomen zijn in de onderzoeksagenda, in beginsel realiseerbaar zijn via NMCB. Daarmee heeft Groep ME Den Haag een mooi resultaat bereikt. Waarom dan moeilijk doen over het andere consortium, dat perfect past bij de veel bredere onderzoeksagenda, maar buiten de scope van Groep ME Den Haag valt?

Bij Vereniging en Steungroep hebben we gezien dat zij ME/CFS Lines een geweldige kans voor de patiënten vonden, en graag hadden samengewerkt met het consortium. Toen dat niet mogelijk bleek hebben zij oneigenlijke druk uitgeoefend en de basisafspraken met ZonMw geschonden. Vervolgens hebben zij zich tegen ME/CFS Lines gekeerd en geprobeerd de honorering tegen te houden. Nadat dat mislukte hebben zij via misleidende uitlatingen doen voorkomen alsof er kwalitatieve problemen waren. Toen vervolgens NMCB wetenschappers zich hiertegen gingen verzetten, en uitspraken juist heel blij te zijn met ME/CFS Lines, werden die bezwaren achteloos weggewuifd en ging men gewoon door. Tegelijk hebben Steungroep en Vereniging ZonMw de zwarte piet toegeschoven voor het afnemen van het stemrecht, dat ze nota bene zelf veroorzaakt hadden.

Zij hebben “eigen clubje eerst” gespeeld. Ten koste van het algemene patiëntenbelang van een zo goed mogelijk onderzoeksprogramma, ten koste van de waarheid, en ten koste van goedwillende andere partijen zoals ME/CFS Lines en ZonMw. Hiermee hebben zij een rel veroorzaakt, waarbij enkele patiënten zich geroepen voelden destructieve acties richting ZonMw te voeren, door zoveel mogelijk klachten en WOO verzoeken in te dienen. Ook toen de gevolgen duidelijk werden hebben zij niets gedaan de onjuiste beeldvorming te corrigeren, en slechts olie op het vuur gegooid door publiekelijk aandacht te schenken aan hun ongenoegen over de afhandeling van hun WOO verzoek. Dit is een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de ME/CVS patiëntenbeweging in Nederland. 

De gevolgen zijn ernstig. ZonMw heeft een crisisteam opgetuigd, en is alleen maar bezig met de klachten en verzoeken. Hierdoor is er minder begeleiding voor de consortia. Ook komt men niet toe aan de voorbereiding van de tweede subsidieronde, die nu waarschijnlijk moet worden uitgesteld. Er zijn tonnen extra besteed aan mensuren en andere kosten om klachten en verzoeken af te handelen. Omdat de minister het ME/CVS programmabudget inclusief de overheadkosten heeft toegekend vrezen wij dat er minder budget over blijft voor onderzoek in de tweede helft van het programma. Ook bij de wetenschappers gaat dit ten koste van de tijd die ze kunnen besteden aan biomedisch onderzoek naar ME/CVS. Bovendien wordt het steeds moeilijker om wetenschappers te motiveren onderzoek te doen naar ME/CVS.

De situatie kan gemakkelijk nog ernstiger worden. Het gerucht doet de ronde dat ZonMw niet langer op deze voet wenst verder te gaan, en verregaande maatregelen overweegt, waaronder het stopzetten van het hele ME/CVS onderzoeksprogramma. Dat zou een ramp zijn voor de patiëntengemeenschap, en alles tenietdoen waar we de afgelopen tien jaar samen voor hebben gestreden.

Wij roepen daarom de patiëntengemeenschap op direct te stoppen met alle acties richting ZonMw, en ook de negativiteit richting ME/CFS Lines en haar consortiumpartners te staken, zodat de wetenschappers gewoon hun werk kunnen gaan doen.

 

Jullie citeren uitgebreid uit ‘een stevige reactie’ van ZonMw aan de besturen van de Steungroep en de Vereniging (met een CC naar hun beider vertegenwoordigers in de klankbordgroep). Hoe is MECVS Nederland in het bezit gekomen van deze correspondentie? Heeft ZonMw deze correspondentie aan jullie doorgestuurd? Zo ja, waarom? 

Geen commentaar.

 

Op basis van wie of welk document heeft u het idee dat ZonMw overweegt om het ME/CVS-onderzoeksprogramma te stoppen?

Geen commentaar.