Tweede slachtoffer truckdrama Essex verbleef ook in Nederlandse opvang

De identiteit van de tweede overledene wil het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) niet bevestigen, maar vermoedelijk gaat om een jongen die op 11 oktober samen met het al eerder bekende slachtoffer verdween uit de beschermde opvang van Xonar in Limburg. ‘Het vertrek kwam relatief onverwacht en heeft veel indruk gemaakt op zowel de overige twee bewoners als op de mentoren’, staat in een kwartaalrapportage van opvang die in handen is van Argos.  ‘Bij mentoren waren gevoelens van machteloosheid (en wellicht ook zingeving van de opvang van deze jongeren). Een van de mentoren heeft professionele nazorg ontvangen omdat zij te veel persoonlijke verantwoordelijkheid voelde voor de verdwijningen en daardoor kort in verzuim kwam.’ 

Argos doet al langer onderzoek naar Vietnamese kinderen die uit de beschermde opvang verdwijnen. ‘Deze jongeren verdwijnen bijna altijd’, staat in interne e-mails van het COA. Meestal gebeurt dat al in de eerste weken na aankomst. Maar over de jongeren die in oktober verdwenen rapporteert Xonar dat zij al langer in de opvang verbleven. ‘Bij de verdwijning van hun landgenoten eerder dit jaar besloten zij om te blijven en zelfs aangifte te willen doen. Eén jongere is zelfs bereid geweest in gesprek te gaan met AVIM (vreemdelingenpolitie) om informatie te verstrekken over de route van de vertrekkende groep.’ 

Bij het drama in Essex kwamen 39 Vietnamezen om. Hun lichamen werden op 23 oktober gevonden in de oplegger van een koeltruck. De temperatuur aan boord van de afgesloten container was opgelopen tot meer dan 38 graden. Er ontstond paniek. De mensen aan boord kregen geen lucht. De binnenkant van de container zat vol bloederige handafdrukken. Zowel in Engeland als in Vietnam werden mensen gearresteerd voor georganiseerde mensensmokkel. Het grotere onderzoek naar de criminele organisaties achter de smokkel van Vietnamezen loopt nog.

Ondertussen verdwijnen er nog steeds Vietnamezen, staat in het concept van nog ongepubliceerd onderzoek van het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM), dat is ingezien door Argos. ‘Er kan geconcludeerd worden dat de verdwijning van Vietnamezen uit de BO (beschermde opvang, red.) en uit Nederland nog altijd actueel is’, aldus de rapportage. 

Het onderzoek van het EMM werd opgestart nadat Argos vorig jaar had onthuld dat zeker zestig Vietnamese kinderen waren verdwenen uit de beschermde opvang. Uit de inventarisatie van het EMM blijkt dat nog meer Vietnamese minderjarigen zijn verdwenen dan eerder bekend was, omdat sommige vermissingen bijvoorbeeld wel bij de politie waren geregistreerd, maar niet bij het COA en andersom. Tussen 2015 en 2018 gaat het volgens het EMM-rapport om 78 unieke personen. In 2019 kwamen en verdwenen er zelfs weer meer Vietnamezen dan in de voorgaande jaren. Het gaat weer richting de ‘piekjaren’, aldus het conceptrapport van het EMM. Daarnaast blijken er de afgelopen jaren enkele tientallen minderjarige Vietnamezen als gesmokkelde te zijn aangetroffen, die niet onder de eerdergenoemde registraties vallen.

In de kwartaalrapportages van de beschermde opvang staat dat mensensmokkelaars letterlijk voor de deur staan. Uit het conceptrapport van het EMM blijkt echter dat opsporingsinstanties nog steeds weinig grip hebben op de verdwijningen van de Vietnamese kinderen. Opsporingsonderzoeken werden afgekapt door gebrek aan expertise, tijd of prioriteit. Dat komt mede doordat er geen centraal informatiepunt is, blijkt uit het rapport. De marechaussee, de politie, Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid registreren Vietnamese minderjarigen allemaal op een andere manier. Een scherp beeld van de groep ontbreekt daardoor. En niet iedere vermissing krijgt dezelfde urgentie, volgens het EMM. ‘In het huidige onderzoek is gevonden dat de politie niet altijd langskomt bij de BO (beschermde opvang) op de dag van vermissing. ‘Hierdoor bestaat het gevaar dat een vermissing niet tijdig de juiste aandacht krijgt.’

Het EMM signaleert ook uitbuiting in nagelstudio’s. De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid ISZW startte in de periode 2015 tot en met 2018 zes opsporingsonderzoeken met betrekking tot Vietnamezen en nagelstudio’s. Hoewel er onder andere werd ontdekt dat Vietnamese vreemdelingen gratis of voor lage bedragen werkten, en zo hun schuld voor hun migratie naar Nederland aflosten, werden onderzoeken stopgezet vanwege ‘te weinig concrete opsporingsmogelijkheden’ en omdat ‘de prioriteit bij andere onderzoeken lag’.  Ook deed het ISZW onderzoek naar informatie over een kippenvleesverwerker die tientallen ongedocumenteerden (waaronder Vietnamezen) tewerkgesteld zou hebben. Dit leidde niet tot een strafrechtelijk onderzoek, wel tot een boete.

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid laat weten dat het EMM-rapport met de begeleidende brief van staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asiel) dinsdag (morgen) naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.