“Durf je ook bloot te dansen?”

‘Hoi’, zegt Kaboeja_fan, een instagrammer zonder profielfoto. ‘Goeie kaboeja dans. Echt heel goed. Dans je hem vaak?’

Het berichtje komt ineens binnen in de privéberichten van Maaike’s 10-jarige dochter. Ze heeft pas net een Instagramaccount. Al haar vriendinnen hebben ook accounts. Ze wil kunnen volgen wat zij daar delen. Zelf plaatst ze soms, onder toeziend ook van Maaike, foto’s van hun poezen en haar nieuwste turnkunsten. Maar het allerliefste doet ze mee aan challenges, uitdagingen van andere Instagrammers die vervolgens gesponsorde prijzen uitdelen of jouw dansje ‘sharen’ op hun eigen superpopulaire account.

Zo kwam het dus dat Maaike’s dochter de Kaboeja-dans deed, een danschallenge van haar favoriete vlogster (10 jaar, meer dan 200.000 volgers). Een paar uur nadat ze haar dansje had gepost, meldde Kaboeja_fan zich. 

‘Durf je hem ook bloot te dansen?’
‘Ik geef je er een cijfer voor’
‘Durf je?’
‘Ik sla niks op.’

Het gaat echt om een trend, zegt Arda Gerkens, directeur van het Expertisebureau online kindermisbruik (EOKM) en het bijbehorende Meldpunt Kinderporno. ‘Naast materiaal dat voortkwam uit ‘hands on’-misbruik, zien we dat mensen nu veel vaker materiaal krijgen door kinderen te verleiden voor de webcam.’ De beelden zijn te classificeren als kinderporno, maar worden gemaakt door kinderen zelf. ‘Zelfgeproduceerd materiaal’, is de term die ze er bij het Meldpunt Kinderporno voor gebruiken.

Het zijn geposeerde foto’s, met nadruk op de genitaliën. ‘Of ze verrichten solo-activiteiten’, zegt Arda Gerkens. ‘Dan zie je dat kinderen seksuele handelingen verrichten bij zichzelf op aanzet van iemand aan de andere kant. Het grootste gedeelte van wat wij zien is eigenlijk pre-puberaal, dus kinderen die vlak voor de puberteit zitten. Maar er zitten ook 6-, 7-jarige kinderen bij.’ Die webcambeelden worden dan aan de andere kant opgenomen.

‘Dit is schering en inslag’, zegt Ben van Mierlo, hoofd van het Team Kinderporno en Kindersekstoerisme van de politie. ‘Zodra je je op internet kenbaar maakt als jongere, en zeker als meisje van 12 of 13 jaar, duurt het niet lang tot je contact hebt met iemand die graag wat meer foto’s van jou wil zien dan je zelf bereid bent om te delen. We noemen dat officieel grooming. Ik noem het liever manipulatie of misleiding van kinderen.’

De toename van dit soort materiaal heeft volgens Van Mierlo deels te maken met de opkomst van smartphones. ‘Een afbeelding in seksuele pose is zo gemaakt.’ Als die eenmaal naar iemand is verstuurd, is het kind de controle kwijt. ‘Wat we helaas veel zien is dat het beeldmateriaal niet blijft bij diegene naar wie het is toegestuurd. Je ziet het opduiken op alle plekken waar je het maar tegen kunt komen.’

In 2017 werd kinderporno toegevoegd aan het Nationaal Dreigingsbeeld, opgesteld door de politie in opdracht van het College van procureurs-generaal. Kinderporno werd benoemd als een van de criminele activiteiten met de grootste toename van de ernst van de gevolgen. Ook hier werd al gewezen op de enorme toename van sexting, waarbij beelden van kinderen en jongeren worden verspreid die zij soms zelf hebben geproduceerd. Soms worden de beelden ook weer gebruikt om kinderen te chanteren om nog meer beelden van zichzelf te leveren, of voor andere vormen van afpersing. Ook kan het materiaal worden gebruikt door pedofielen die toegang willen tot bepaalde delen van het Dark Web, waarvoor zij eigen materiaal moeten aanleveren om toegelaten te worden.

Kaboeja_fan bleef druk uitoefenen op Maaike’s dochter. Ook toen ze duidelijk en herhaaldelijk ‘nee’ zei. Hij stopte pas toen ze zei dat haar vader bij de politie werkte. Hij wiste zijn account voordat Maaike hem bij Instagram kon rapporteren.

Maaike stuurde ook een bericht naar de ouders van de vlogster, omdat Kaboeja_fan duidelijk zocht op meisjes die de Kaboeja-dans imiteren en de hashtag #kaboeja gebruiken. De ouders zagen Maaike’s waarschuwing over het hoofd tussen alle instagram-berichten van fans.

Dit gebeurde allemaal in een week dat Kaboeja razend populair was onder basisschoolmeisjes. Achter accounts als Kaboeja_fan gaan meestal mannen schuil. Ze weten hoe ze via hashtags moeten zoeken. Een week later zoeken ze op de trending tag van dat moment, variërend van #kinderenvoorkinderen, #jrsongfestival en #zappsinterklaasfeest tot #turnen, #glitter, #slijm of #challenge. Met de achterliggende artiesten of vloggers heeft zo’n zoektocht niets te maken.

In de inbox van Maaike’s dochter meldt zich een nieuwe man, Mikehsv3, (1 bericht, 847 personen volgend) met een vergelijkbare manier van werken. ‘Jij danst echt cute. Dans je ook weleens in de douche?’ Als Maaike’s dochter niet toehapt, probeert hij het opnieuw: ‘Doe het voor mij, 1x, dan maak je me weer blij. Ik ben heel verdrietig.’ Als reden noemt hij dat zijn tante een paar jaar geleden is overleden.

Kinderen versturen de foto’s zelf, of gaan zelf voor de webcam zitten. Er is geen sprake van verkrachting. Toch is kinderporno die op deze manier wordt gemaakt zeker niet onschuldig, benadrukt Arda Gerkens van het Expertisebureau Online Kindermisbruik. ‘We weten dat kinderen die gedwongen sekswerk verrichten, vaak worden afgeperst met foto’s die ze ooit van zichzelf hebben verstuurd.’

Het gaat steeds vaker in een enorm tempo. Gerkens: ‘Zo’n meisje van veertien verstuurt dan een foto, en een jongen aan de andere kant zegt: “Als je een keer seks met me hebt praten we er niet meer over”. Vervolgens is ze volgens zo’n jongen dan ‘klaar voor zijn vrienden’ en voor je het weet zit ze middenin zo’n misbruiksituatie. We weten dat dit gebeurt.’

Bij jongere kinderen bestaat er volgens Gerkens iets minder direct gevaar dat zo’n kind in een hands on misbruiksituatie belandt. Zij kunnen niet zo snel een afspraak maken met een ‘vreemde’. Toch benadrukt ze dat deze manier van kindermisbruik verregaande gevolgen kan hebben voor hun latere leven. ‘We weten dat kinderen die dit soort misbruik hebben meegemaakt, veel gevoeliger zijn voor verder seksueel misbruik.’ Bij Help Wanted, onderdeel van EOKM, kunnen kinderen en jongeren terecht voor hulp in het geval van grooming, sexting en andere vormen van online kindermisbruik. ‘Wij maken hier echt mee dat kinderen ons jaren later bellen bij Help Wanted en vertellen op welke site ze ooit dingen hebben gedaan.’ Deze kinderen zijn bang dat het materiaal dat ze ooit zelf maakten nog ergens online staat. ‘Dan zie je toch dat die kinderen zich ongerust gaan maken. En zich dan gaan beseffen dat daar iets is gebeurd wat eigenlijk niet had gemoeten.’

Ben van Mierlo, hoofd van het Team Kinderporno ziet dit ook. Kinderen zijn bang om herkend worden. ‘Of het nou gaat om een kans van één op honderd, of één op een miljoen, dat is niet zo wezenlijk. Het gaat erom dat een kind zich daardoor terugtrekt, angstgevoelens heeft of zelfs de straat niet op durft. Naarmate de leeftijd toeneemt zien we een negatief effect op het welbevinden van slachtoffers. Ze komen niet tot volle bloei, hebben last in het werk en last bij seksuele relaties.’

Ondertussen blijven op de Instagram van Maaike’s dochter nog steeds de berichtjes binnenstromen. Deze keer is het een knappe puberjongen, alias Soepkieke2020belgium. ‘Hoi, ben jij ook 11?’ Soepkieke heeft gelikte foto’s van zichzelf op zijn profiel staan. In hoodie met koptelefoon op. Met een smartphone voor de spiegel. ‘Hé, wacht even… Waarom maakt hij niet gewoon een selfie?’, denkt Maaike.

Als ze zijn foto’s door een ‘reverse image search’ haalt, een tool waarmee je kunt zien of foto’s eerder ergens zijn gepubliceerd, komt ze op het account van de 20-jarige Benjamin Lasnier. Een in Denemarken woonachtige zanger. De foto’s zijn een aantal jaren oud. Vandaar die telefoon zonder selfie-camera.

Het account van Soepkieke is inmiddels verdwenen. Maaike ontdekte de foto’s van Benjamin Lasnier op een nieuw account, van iemand die zich ‘Lars’ noemt. Ten tijde van publicatie instagramt hij alweer onder een nieuwe naam: ‘hey_soepkiekens_tis_halloween.’

Instagram heeft niet gereageerd op onze bevindingen.