Bestrijding kinderporno: aan meldingen geen gebrek. Wel aan politiemensen

Bij de politie neemt het aantal meldingen van kinderporno hard toe. Het Team ter bestrijding van Kinderpornografie en Kindersekstoerisme (TBKK) spoort daders en slachtoffers op. Zij krijgen meldingen via het National Center for Missing and Exploited Children (NCMEC) in Amerika, het Meldpunt Kinderporno en zedeneenheden door het hele land. Kreeg het TBKK in 2012 ruim 3.500 meldingen van kindermisbruik, in 2018 ging het om meer dan 31.000 meldingen. Dit jaar neemt het vermoedelijk nog verder toe.

De meeste meldingen komen uit het buitenland. Amerikaanse internetbedrijven zoals Google en Facebook melden kinderporno aan het NCMEC. Dat moet volgens de Amerikaanse wet. Het NCMEC ziet in welk land het plaatje is geüpload of gedownload en stuurt de melding door naar het betreffende land.

Er zijn maatregelen ingevoerd om het TBKK te ontlasten. Zo rapporteerde Bureau Beke onlangs over de INDIGO-afdoening. Een maatregel waarbij een strafrechtelijk onderzoek tegen een downloader van (een beetje) kinderporno voorwaardelijk wordt geseponeerd als die zich laat behandelen. Toch blijft het TBKK kampen met enorme capaciteitsproblemen. ‘Onderzoeken worden steeds complexer en tijdrovender’, zegt politiecoördinator Ben van Mierlo tegen Argos. Daarbij is de 150 fte – zo’n tweehonderd medewerkers - van het TBKK sinds de oprichting in 2012 gelijk gebleven terwijl het aantal meldingen is verachtvoudigd. Extra geld is er ook niet bijgekomen.

Aan proactieve onderzoeken naar kinderporno en kindersekstoerisme, waarbij de politie zelf zoekt naar bijvoorbeeld vervaardigers van strafbare beelden, komt het TBKK nauwelijks toe. In 2018 is slechts ruimte voor zo’n dertig zaken per jaar, vijf meer dan in 2015. Terwijl dat volgens techjournalist Daniël Verlaan van RTL Nieuws nou juist de onderzoeken zijn waar grote kinderpornonetwerken mee worden opgerold.

Er is ook verreweg te weinig tijd om alle meldingen weg te werken. ‘We doen nu 800 zaken per jaar op het gebied van kinderporno en ik heb alleen al 28.000 meldingen. Met 100 extra politiemensen gaan we het ook niet redden’, aldus Van Mierlo.

Bij het Meldpunt Kinderporno kunnen mensen melding maken als ze op beelden stuiten van mogelijk seksueel misbruik. De organisatie bekijkt of het materiaal strafbaar is, en vervolgens of het op Nederlandse servers of computers staat. Dan geven ze de webhoster opdracht om de beelden te verwijderen van het internet. In 2018 kreeg het meldpunt ruim 224.000 meldingen van misbruikafbeeldingen, een stijging van maar liefst 45 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Bijna driekwart hiervan is strafbaar materiaal. Dat kunnen foto’s zijn waarop kinderen poseren, met de nadruk op hun geslachtsdelen. Soms zijn het beelden van kinderen die verkracht worden. Een significant deel hiervan, 69 procent, wordt gehost op Nederlandse computers, schrijft het Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM) - waarvan het meldpunt onderdeel is - in haar jaarverslag.

Volgens Arda Gerkens, directeur van het EOKM, stevent het meldpunt dit jaar af op een verdubbeling van het aantal meldingen. Betekent dat dat er ook meer kinderporno is? Gerkens wijdt niet de volledige toename aan nieuw materiaal: ‘Er zijn betere technieken waarmee meldpunten over de hele wereld het internet afzoeken naar materiaal dat al bekend is. Zij melden dat materiaal aan het Meldpunt Kinderporno, omdat in Nederland best veel staat’. Toch ziet ze ook een duidelijke toename van nieuwe beelden, onder andere door ‘een toename van materiaal wat gemaakt is doordat kinderen verleid zijn voor de webcam om seksuele activiteiten te verrichten.’ Dat klinkt onschuldiger dan het is: kinderen die op deze wijze worden gegroomd, zijn gevoeliger voor verder seksueel misbruik. Ook kunnen de beelden worden gebruikt om hen te chanteren, en te dwingen tot kinderprostitutie

Het ‘schoonvegen van het internet’ is ook een van de speerpunten waar het ministerie op inzet. Dat wordt mede gedaan via het Meldpunt Kinderporno, dat weer door het Ministerie van Justitie en Veiligheid wordt gesubsidieerd. Ook daar is het aantal meldingen ‘geëxplodeerd’, aldus directeur Arda Gerkens. Toch is de basissubsidie niet omhooggegaan. De stichting heeft de afgelopen jaren wel extra geld gekregen, maar dat zijn ‘tijdelijke gelden.’

Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen Herman Bolhaar uit zijn zorgen: ‘We moeten door nog meer barrières opwerpen dan we nu al doen om deze enorme toenames te keren. De cijfers zijn een akelige illustratie van de aard en omvang van het probleem. Daar moeten we nog meer aan doen dan nu gebeurt.’

Kinderporno is een ‘afschuwelijke misstand’, roept minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid, die hij ‘helemaal wil wegdrukken’. Vorige maand kondigde de minister een nieuwe maatregel aan die hij daartegen wil nemen. Grapperhaus wil dat grote techbedrijven een digitale achterdeur inbouwen in populaire chat- en berichtenapps, zodat rechercheurs makkelijker kinderporno kunnen vinden. Het versleutelde berichtenverkeer in apps als Whatsapp en Telegram moet daarvoor kunnen worden ontsloten. De aankondiging doet - vooral in privacykringen - veel stof opwaaien.

Ondanks de kritiek van privacy-experts laat Grapperhaus er geen gras over groeien. Deze week reisde hij naar Washington voor overleg met de Amerikaanse justitieminister William Barr. Op de agenda: samenwerking tussen Nederland en de VS op het gebied van cyberveiligheid én de aanpak van kinderporno. Barr stuurde in oktober een brief naar Facebook waarin hij erop aandrong de end-to-end encryptie niet toe te passen op de berichtendiensten van het netwerk.

Het is niet de eerste keer dat een minister pleit voor de verruiming van bevoegdheden met de bestrijding van kinderporno als voornaamste argument. Wordt de aanpak van kinderporno hier gebruikt als een gelegenheidsargument?