Robert Vermeiren praat niet óver jongeren, maar mét jongeren. Hij zoekt ze op, gaat met ze in gesprek en luistert naar hun behoeftes. ‘Dat is ook waar jongeren om vragen: luister naar ons,’ vertelt Vermeiren. In voorbereiding naar zijn Zomergastenavond heeft hij wederom veel gesprekken gevoerd met jongeren.
De derde Zomergast van 2021 is hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Robert Vermeiren (1968). Zijn avond staat in het teken van de kracht en kwetsbaarheid van jongeren. Lees hieronder vijf redenen waarom jij moet kijken.
1. Hij onderstreept het belang van luisteren naar jongeren
In zijn vak en ook bij het geven van colleges werkt Vermeiren intensief samen met zogenoemde ervaringsdeskundigen. Hun inbreng acht hij onmisbaar. Dit omschrijft hij treffend in zijn position paper. Hieruit kwam een serieuze oproep: ‘Investeer structureel in de ontwikkeling van en onderzoek naar ervaringskennis van jongeren. Schat die kennis op waarde en streef naar gedeelde kwetsbaarheid tussen jongere en hulpverlener. Alleen zo kun je persoonlijke ervaringen betekenisvol inzetten in de kinder- en jeugdpsychiatrie.’
Volgens Vermeiren moet ook de overheid beter naar de jongeren luisteren en aandacht en begrip voor ze hebben. Zijn keuzedocumentaire I Am Greta over de jonge Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg, onderstreept in zijn ogen het belang van het luisteren naar en serieus nemen van jongeren. Niet enkel op het gebied van klimaat, maar op alle vlakken en in het bijzonder omtrent de coronamaatregelen. ‘Meer nog dan volwassenen zijn jongeren gevoelig voor veranderingen in de omgeving. Ze staan op de drempel van de volwassenheid, verlaten de geborgenheid van het gezin en stappen een voor hen onbekende en tegelijk hectische sociale wereld binnen. Dit terwijl ze zoeken naar zichzelf, hun identiteit moet zich nog vormen. Onder “gewone” omstandigheden al een turbulent proces. Niet verwonderlijk dus dat dit proces door stressvolle externe omstandigheden zoals COVID kan ontsporen,’ schrijft Vermeiren in een opiniestuk in Trouw.
2. Hij zet zijn eigen kwetsbaarheid in ten behoeve van anderen
Hij grapte dat hij na de uitzending van Zomergasten vast bekend zou komen te staan als ‘die suïcidale professor’, maar niets weerhoudt Robert Vermeiren ervan zijn kwetsbaarheid te tonen.
Over zijn jeugd en hoe de scheiding van zijn ouders hem getekend heeft is Vermeiren erg open. Door de scheiding is zijn moeder uit het gezin vertrokken toen hij een jaar of zes was. Ondanks de liefdevolle opvoeding van zijn ouders, ervaarde Vermeiren vaak een gevoel van gemis en eenzaamheid. Ook in zijn adolescentie voelde hij zich ontheemd en eenzaam en had hij last van suïcidale gevoelens. Iets wat zijn leven lang bij hem is gebleven.
Door middel van selfdisclosure gebruikt hij deze gevoeligheid in zijn colleges en zijn werk in de psychiatrie. Niet te pas en te onpas, maar wel wanneer het een groter doel dient. Volgens Vermeiren moet psychische kwetsbaarheid niet tot taboe worden gemaakt, maar juist bespreekbaar zijn en aanvaard worden als onderdeel van het leven.
3. Hij pleit voor een paradigmaverschuiving in de kinder- en jeugdpsychiatrie
Vermeiren dreigde tijdens zijn middelbareschooltijd af te haken en had naar eigen zeggen achteraf grote kans te worden gediagnosticeerd met ADHD. Een label waarvan hij twijfelt of het hem goed zou hebben gedaan en dat hem wellicht in de weg had gestaan bij zijn ontwikkeling. Dit inzicht neemt hij mee in zijn werk: hij waarschuwt voor de fixatie op classificaties uit de DSM, het handboek van de psychiatrie. Elk mens, en zeker de opgroeiende jongere, is te uniek om te vatten in enkele criteria passend bij een label. Mede om deze reden combineert hij zijn hoogleraarschap met het zien van patiënten, zodat hij een breed zicht houdt op zijn vak.
Daarom pleit hij voor een paradigmaverschuiving; in plaats van te geloven dat we het individu kunnen fixen, moeten we streven naar herstel en adaptatie. Vermeiren: “Vroeger streefden we naar volledige genezing wat betekende dat er geen symptomen en geen pijn meer mocht zijn. Dat is niet haalbaar, en ook niet wenselijk. Het gaat om adaptatie; het leren leven met, in plaats van het wegpoetsen.”
Deze thematiek komt ook naar voren in het bijzondere verhaal van zijn keuzefilm Hors Normes, waarin twee vrienden zich met hart en ziel inzetten voor autistische kinderen, die zonder hen geen plek zouden hebben in de samenleving.
4. Hij constateert dat er een corona-generatie is ontstaan
In samenwerking met de Universiteit van Amsterdam doet Robert Vermeiren onderzoek naar het effect van corona op jongeren. Volgens de hoogleraar hebben jongeren het ongekend zwaar door de pandemie, zeker nu er wederom een streep is gezet door de festivalzomer waar iedereen zo naar uitkeek.
Jongeren hebben nood aan gezamenlijkheid, onderstreept Vermeiren. “Het is geen leuk extraatje, bij jongeren is dit een primaire behoefte. Jongeren zijn korte termijndenkers en kunnen de periode na de pandemie niet goed overzien. Het is schandalig hoe iedereen nu met een beschuldigende vinger naar de jongeren wijst. Iedere ontwikkelingspsycholoog kon voorspellen dat als je tegen jongeren zegt dat ze mogen ‘Dansen met Janssen’, dat de rem eraf zou gaan. Het verwijt dat nu vanuit de politiek en maatschappij naar jongeren uitgaat vind ik fundamenteel fout.”
Tijdens de tweede lockdown signaleerde Vermeiren in een brandbrief, ondertekend door alle hoogleraren kinderpsychiatrie, dat de Jeugd GGZ overspoeld wordt met jongeren die vastlopen door de grote inperking van hun bewegingsvrijheid. 'De komende decennia zullen we het hebben over de COVID-generatie. Het is aan ons allen te bepalen welke bijklank dit zal krijgen en om ervoor te zorgen dat ze niet voor het leven getekend zijn.’
5. Hij is een boegbeeld van zijn vakgebied
Wie in de geestelijke gezondheidszorg werkt, kent Robert Vermeiren. En wie daar niet werkt waarschijnlijk ook. Vermeiren is een boegbeeld van de kinder- en jeugdpsychiatrie. De functies die hij bekleedt zijn niet meer op één hand te tellen.
Robert Vermeiren is hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie, subafdelingshoofd LUMC Curium Kinder- en Jeugdpsychiatrie en hoofd van de afdeling Onderzoek en Onderwijs. Daarnaast is hij Hoogleraar/ hoofd onderzoek bij Youz, Parnassia Groep. Ook is hij hoofdredacteur van het vakblad De psychiater, bestuurslid van de afdeling kinderpsychiatrie bij de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, lid stuurgroep van de Academische Werkplaats Forensische Zorg Jeugd (AWFZJ) en de Academische Werkplaats SAMEN. En daarnaast uiteraard ook een van de Zomergasten van 2021.
Zijn vak, de kinder- en jeugdpsychiatrie, gaat hem zeer aan het hart en daarom is hij niet enkel kritisch op de bezuinigingen en decentralisatie, maar ook op zijn vakgenoten en zichzelf. In zijn Zomergastenavond steekt hij schaamteloos zijn hand in eigen boezem.