Robert Vermeiren

De hele aflevering is niet meer terug te kijken vanwege rechtenbeperkingen. Hierboven zie je enkele fragmenten, gebundeld per thema. De losse gesprekken - zonder tv- en filmfragmenten - zie je onderaan deze pagina.

Robert Vermeiren is hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie en sub afdelingshoofd van LUMC Curium, academisch centrum voor kinderen met ernstige psychische problemen. De Vlaming Vermeiren geldt al decennialang als het boegbeeld van de Nederlandse kinderpsychiatrie en vestigde zich onder meer met functies als voorzitter van de afdeling kinderpsychiatrie bij de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en hoofdredacteur van vakblad De Psychiater en leidt de afdeling onderzoek van Youz, een landelijke organisatie voor jongeren met ernstige psychische problemen. Vermeiren mengt zich in tal van debatten. Hij spreekt zich zeer kritisch uit over de decentralisatie van de jeugdzorg, waardoor kinderen met complexe problemen moeilijker hulp krijgen. Tijdens de tweede lockdown signaleerde hij in een brandbrief, ondertekend door alle hoogleraren kinderpsychiatrie, dat de Jeugd GGZ overspoeld wordt met jongeren die vastlopen door de grote inperking van hun bewegingsvrijheid. 'De komende decennia zullen we het hebben over de COVID-generatie. Het is aan ons allen te bepalen welke bijklank dit zal krijgen'.

snel naar

'Ik wil met mijn avond de kijkers laten nadenken over het complexe en boeiende thema van de opgroeiende jongere, aan de hand van fragmenten die zowel kwetsbaarheid als kracht tonen, gerelateerd aan mijn vak maar ook aan mijn persoonlijke ervaringen. Het kwetsbare kenmerkt ook mijn eigen levensverhaal en dat is bepalend geweest voor mijn werk en mijn passie voor het vak.'

- Robert Vermeiren

eenzaam

Vermeiren groeide op in een klein dorp onder de rook van Gent. Nadat zijn ouders scheidden en zijn moeder vertrok, woonde hij met zijn broer enkele jaren bij zijn grootouders en in een internaat, tot zijn vader hertrouwde toen hij twaalf was. Veel op zichzelf aangewezen, vertoefde hij vaak op straat, wat hem ervaring opleverde met diverse groepen jongeren. Hij had vaak last van gevoelens van eenzaamheid en zelfs suïcidale gedachten. Een gevoeligheid die Vermeiren ook nu nog kent en die hij sinds kort ook deelt in zijn onderwijs en lezingen.

reflectie

In 1993 slaagde hij cum laude voor zijn artsexamen aan de Universiteit van Gent. Daarna bood de bekende Vlaamse psychiater Theo Compernolle hem een stage aan in Nederland bij de kinderpsychiatrische kliniek in Alkmaar. Vermeiren had zijn vak gevonden en volgde de specialisatie psychiatrie, in bijzonder de kinder- en jeugdpsychiatrie. In 1999 werd hij beleidspsychiater bij de afdeling Forensische jeugdpsychiatrie van de Universiteit van Antwerpen, een aandachtsgebied dat hem bleef fascineren en waarin hij promoveerde op het verband tussen jeugdcriminaliteit en psychische stoornissen bij jongeren. Zijn specialisatie deed hem ook reflecteren op zijn eigen jeugd op straat: waarom gleed hij niet af terwijl dat bij anderen wel het geval was?

Vermeirens loopbaan nam een vlucht toen hij een jaar als onderzoeker verbonden was aan Yale School of Medicine in de Verenigde Staten. Enkele jaren later werd hij bijzonder hoogleraar forensische psychiatrie aan de faculteit Rechten van de Universiteit Leiden. Daarna bood het Leids Universitair Medisch Centrum hem het hoogleraarschap aan, gecombineerd met het directeurschap van LUMC Curium. Tegelijkertijd werd hij ook hoogleraar forensische jeugdpsychiatrie in Amsterdam.

labels

Terugkijkend concludeert Vermeiren dat hij aan het begin van zijn middelbareschooltijd, waarin hij dreigde af te haken, grote kans had te worden gediagnosticeerd met ADHD. Een label waarvan hij twijfelt of het hem goed zou hebben gedaan en dat hem wellicht in de weg had gestaan bij zijn ontwikkeling. Een inzicht dat hij meeneemt in zijn huidige werk: hij waarschuwt voor de fixatie op classificaties uit de DSM, het handboek van de psychiatrie. Elk mens, en zeker de opgroeiende jongere, is te uniek om te vatten in enkele criteria passend bij een label.

Vermeiren ziet dat veel mensen teleurgesteld zijn in de mogelijkheden van de psychiatrie. De media berichten met name over tekortkomingen en mislukkingen. Hij ziet dat een vertekend beeld dreigt, want vaak wordt toch resultaat bereikt. Vermeiren pleit voor een paradigmaverschuiving; in plaats van te geloven dat we het individu kunnen fixen, moeten we streven naar herstel en adaptatie. Daarom combineert hij zijn hoogleraarschap met het zien van patiënten, zodat hij blijvend een breed zicht houdt op zijn vak.

fragmenten

uitgekozen door Robert Vermeiren

Dankzij extra geld maken wij het elk jaar waar. Geef je om Zomergasten? Word donateur! →

Tomorrowland

Universal Music, 2015

Robert Vermeiren opent zijn avond met het nummer ‘Wake Me Up’ van Avicii op het Belgische festival Tomorrowland. Een toepasselijk nummer volgens Vermeiren, want hij wil mensen graag wakker schudden en laten zien hoe belangrijk de geestelijke gezondheid van jongeren is. Ze gaan uit hun dak en beleven een gevoel van saamhorigheid. Dat is ontzettend belangrijk en een primaire behoefte van jongeren, volgens Vermeiren.

Hij wil benadrukken dat juist jongeren het ongekend zwaar hebben tijdens de pandemie. Zeker nu er wederom een streep is gezet door de festivalzomer waar iedereen zo naar uitkeek.

Terug naar boven ↑

The Social Dilemma

Jeff Orlowski, Netflix, 2020

Technologie-experts luiden in deze Netflix-documentaire de noodklok over hun eigen creaties: ‘We hebben een monster gecreëerd’. Social media hebben een enorme impact op ons leven. Vermeiren legt uit dat social media juist bij jongeren zoveel invloed hebben, omdat hun hersens gericht zijn op korte termijn-bevrediging en ze heel kwetsbaar zijn nu ze het gezin veraten en de wereld gaan verkennen. Hierdoor zijn ze zeer vatbaar voor de manier waarop social media werken, met likes, hearts en comments.

Daarbij is het tienerbrein zeer kwetsbaar, omdat de jongeren de veilige cirkel van het gezin verlaten en de wereld gaan verkennen. Hierin twijfelen ze aan zichzelf en relaties met anderen. Door corona is het effect van social media nog veel groter geworden, doordat jongeren de hele tijd online zijn en de bevindingen die ze opgedaan hebben niet meer kunnen testen in de echte wereld en met echte mensen.

Terug naar boven ↑

Father and Daughter

Michael Dudok de Wit, CinéTé Filmproduktie Cloudrunner Ltd, 2000

Voor veel mensen is deze Oscar-winnende animatie de meest ontroerende Nederlandse animatiefilm ooit. Niet voor niets werd hij eerder gekozen door Zomergasten Paul Verhoeven en Hedy d’Ancona. In de film zie je een vader en dochter afscheid nemen bij een dijk. De dochter blijft daarna telkens op de fiets terugkeren naar de plek van het afscheid. Keer op keer zoekt ze haar vader, wat zich blijft herhalen in verschillende levensfases.

De film toont voor Vermeiren aan hoe gebeurtenissen in je jeugd de rest van je leven kunnen kleuren en je blijvend beïnvloeden.

Terug naar boven ↑

Cidade de Deus

Fernando Meirelles, Kátia Lund, Paradiso Filmed Entertainment, 2002

Deze Braziliaanse film portretteert een sloppenwijk in Rio de Janeiro, gebaseerd op een autobiografische roman. Een groot deel van de acteurs in de film komt ook daadwerkelijk uit de sloppenwijk en de dialogen zijn veelal spontaan ontstaan.

De film bestrijkt vijftien jaar en in die periode zien we de Braziliaanse misdaad verharden door de toename van drugshandel en -gebruik. Dat zorgt voor ongekende verharding van de criminaliteit. Vermeiren vereenzelvigt zich met de hoofdpersoon, die buiten de criminaliteit blijft. Het deed hem denken aan zijn eigen levensloop en vraagt zich af waarom sommigen wel en anderen niet afglijden.

Terug naar boven ↑

The 71st Academy Awards

Academy of Motion Picture Arts and Sciences, 1999

De Italiaanse regisseur Roberto Benigni krijgt uit handen van actrice Sophia Loren een Oscar uitgereikt voor de tragikomedie La Vita E Bella en is uitzinnig van blijdschap.

Wat Vermeiren aanspreekt in dit fragment is dat Benigni zijn ouders bedankt voor de armoede waarin hij is opgegroeid. Ook Vermeiren is zijn ouders dankbaar voor het feit dat zijn jeugd niet altijd makkelijk is geweest, wat wellicht de reden is dat hij nu is wie hij is.

Terug naar boven ↑

Lene Marie Fossen & Morten Krogvold

Tedx Talks, 2017

De Noorse kunstenares Lene Marie Fossen besloot al op tienjarige leeftijd om te stoppen met eten en leed aan zware anorexia. Ze wilde niet opgroeien, maar kind blijven. Fossen benadrukt dat ze meer is dan haar ziekte, ze is fotograaf.

Vermeiren is verbonden aan de eetstoornissenkliniek in Leiden en wil dit fragment tonen om aandacht te vragen voor deze slopende ziekte, de meest dodelijke classificatie bij jongeren.

Terug naar boven ↑

24 & Ready to Die

The Economist, 2015

Een schrijnend portret van de 24-jarige Belgische Emily, die besluit dat ze niet meer wil leven en professionele hulp zoekt om haar leven te beëindigen. In enkele landen, waaronder België en Nederland, kan je een euthanasieverzoek indienen op basis van ondraaglijk psychisch lijden. Emily’s verzoek wordt gehonoreerd en met haar omgeving leeft ze toe naar het naderende afscheid. Emily’s situatie geeft volgens Vermeiren goed weer hoe schrijnend psychisch lijden is.

Terug naar boven ↑

Máxima 50 jaar

Jan de Roode, NOS 2021

Matthijs van Nieuwkerk interviewt koningin Máxima ter gelegenheid van haar vijftigste verjaardag op 17 mei 2021. Het interview vond plaats op Paleis Huis ten Bosch. De laatste keer dat Máxima een uitgebreid solo tv-interview gaf was in de NOS-documentaire Portret van een Prinses, in aanloop naar haar veertigste verjaardag.

In het gesprek praat Máxima openhartig over de dood van haar zusje Inés, die in 2018 op 33-jarige leeftijd een einde aan haar leven maakte. Inés had psychologie gestudeerd en was zelf gediagnosticeerd als iemand met een persoonlijkheidsstoornis en een eetstoornis. Vermeiren noemt het ‘zeer belangrijk’ dat onze koningin zich hier uitspreekt. Ze doorbreekt hiermee de taboes rondom en het stigma op suïcide. Deze ervaring uit haar leven motiveerde Máxima om zich in te zetten voor de GGZ.

Terug naar boven ↑

I Am Greta

Nathan Grossman, Periscoop Film, 2020

De Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg gaat in schoolstaking tegen klimaatverandering en wordt hiermee wereldberoemd. Greta is gediagnosticeerd als een hoogfunctionerend autistisch persoon. Vermeiren noemt Greta 'de heldin van de neurodiversiteit', een voorbeeld van hoe een stoornis je niet hoeft te belemmeren maar je sterker kan maken. Een term die gebruikt wordt als een classificatie niet gezien wordt als stoornis of afwijking. Een positive benadering waarbij de nadruk wordt gelegd op het feit dat iemand een prima toekomst kan hebben met de diagnose.

Greta, die gedreven, consequent en rechtlijnig vecht voor het klimaat noemt haar autisme haar superkracht. Vermeiren ziet haar klimaatactivisme als haar ‘turning point’. Soms kan je een besluit nemen dat je sterker in je schoenen doet staan, waardoor je ook beter kan dealen met je ‘stoornis’.

Terug naar boven ↑

Louis Theroux: Mothers on the Edge

Mark Casebow, BBC, 2019

Louis Theroux bezoekt in deze documentaire een kliniek waar moeders met ernstige psychiatrische problemen worden behandeld, terwijl ze met hun baby's zijn opgenomen. Zwangerschap en het moederschap kunnen gepaard gaan met extreme stress en psychische problematiek als (postnatale) depressies, angststoornissen en psychoses.

Robert Vermeiren vindt dat hij veel van Louis Theroux kan leren. Van de manier waarop hij in staat is om met iedereen contact te maken en hoe hij zich ook non-verbaal helemaal richt op de ander. Theroux laat hem zien welke manieren er allemaal toegepast kunnen worden om verbinding en contact met iemand te maken.

Terug naar boven ↑

Hors Normes

Olivier Nakache & Éric Toledano, CinéArt, 2019

In de nieuwste film van regisseursduo Éric Toledano en Olivier Nakache (bekend van onder meer Intouchables) volgen we het bijzondere verhaal van twee vrienden die zich met hart en ziel inzetten voor autistische kinderen. De welzijnswerkers geven de kinderen een plek in de maatschappij met hun onbegrensde naastenliefde en humoristische creativiteit.

Sommige van de jonge acteurs hebben in werkelijkheid ook een autistische stoornis. Hors Normes is de keuzefilm van Robert Vermeiren en is direct na deze uitzending van Zomergasten te zien op NPO 2.

Terug naar boven ↑

Wende’s Kaleidoscoop 2019

Beelden: Edwin Vermeulen

Met dit muziekfragment is de cirkel van Robert Vermeirens avond rond. S10 zingt samen met Wende het nummer Voor Alles, een tekst van Joost Zwagerman. Vermeiren heeft S10 ontmoet nadat hij haar muziek heeft leren kennen. Zij is een voorbeeld van de kracht van jongeren, maar ook van psychische kwetsbaarheid, waar zij vanaf haar veertiende mee worstelt.

Het is S10 gelukt om te leven met deze kwetsbaarheid, door het maken van muziek, door voor zichzelf een omgeving te creëren met mensen die om haar heen staan. Door voor haar kwetsbaarheid uit te komen.

Terug naar boven ↑