‘De sociale psychiatrie is de afvalplek van de samenleving. Daar zien we hoe contexten, beleidsveranderingen, politieke besluiten ervoor zorgen dat mensen in de problemen komen’, aldus Glenn Helberg. Sinds de jaren 80 is Helberg werkzaam als psychiater, gespecialiseerd in de transculturele kinder- en jeugdpsychiatrie. Hierbij kijkt hij vooral naar de invloed die een bi-culturele achtergrond kan hebben op de problematiek van jongeren. Tijdens zijn avond duiken we dieper in op deze werkwijze en maken we kennis met de inspirerende Braziliaanse psychiater Nise da Silveira (1905-1999). Da Silveira verzette zich tegen de agressieve medisch-psychiatrische behandelingen als elektroshock en lobotomie in haar tijd. Zij zag patiënten als mens en luisterde naar hun verhalen, en dat is heel belangrijk, vindt Helberg.
Als derde Zomergast van 2017 ontvangt Janine Abbring komende zondag psychiater Glenn Helberg (1955). Wat komt er voorbij tijdens zijn avond en waarom moet je kijken? Vijf redenen:
1. Hij zet de transculturele psychiatrie op de kaart
2. Hij wil ons een spiegel voorhouden
Glenn Helberg kaart regelmatig taboes aan binnen de Antilliaanse gemeenschap, zoals afwezig vaderschap en homoseksualiteit. In 2011 was hij zelfs initiatiefnemer van de eerste Antilliaanse boot op de Amsterdamse Pride. Tijdens zijn Zomergastenavond neemt hij ook een aantal kritische denkers mee. Eén daarvan is de Amerikaanse schrijver James Baldwin (1924-1987). Baldwin zette zich in voor de Amerikaanse burgerrechten- en homobeweging. Hij brak door met zijn boek Go Tell it on the Mountain in 1953, een semi-autobiografische roman over de coming of age van een jongen in de arme New Yorkse wijk Harlem in de jaren 30, maar werd vooral bekend met zijn essays over racisme en ongelijkheid binnen de Amerikaanse cultuur.
Helberg laat een stuk uit een spannend interview zien met James Baldwin uit 1981, op het kantoor van De Bezige Bij in Amsterdam. Baldwin confronteert de interviewer ermee dat Amerika voor een deel voortkomt uit Nederland. ‘Je hebt een Haarlem in Nederland en een Harlem in New York’. Kortom: we kunnen de Amerikaanse geschiedenis niet los van de Nederlandse zien. Racisme is geen ‘ver weg’ probleem, maar komt voort uit ons eigen verleden. Baldwin vindt dat we moeten leren van de fouten die Amerika heeft gemaakt, maar constateert met teleurstelling dat we in Nederland opnieuw dezelfde fouten maken. Een opvatting die Helberg inspireert en als lijstduwer van de politieke partij Artikel1 onder de aandacht wil brengen.
3. Hij leert ons over de schoonheid van dans
Helberg is groot liefhebber van ballet. Tijdens zijn studietijd was hij fanatiek balletdanser, zo fanatiek dat zijn hoogleraar Psychiatrie begon te twijfelen aan Helbergs ambities als psychiater. Tijdens zijn Zomergastenavond laat hij een fragment zien uit de prachtige documentaire Dancer (2016), waarin de Oekraïense balletdanser Sergei Polunin (1989) wordt gevolgd. Polunin brak door op zijn negentiende als eerste solist bij het Londense Royal Ballet en werd geroemd om zijn gracieuze bewegingen. Op het hoogtepunt van zijn carrière ging het mis: hij zocht zijn heil in drugs, drank en haalde nachtenlang door op feestjes. Een documentaire over de opkomst en neergang van een jonge veelbelovende danser.
4. Demonstreren loont!
New York, 28 juni 1968. De politie valt voor de zoveelste keer de bekende homobar The Stonewall Inn binnen en ontruimt het pand. De inval is de druppel voor veel bezoekers van de club en de dagen erop volgen rellen die gezien worden als de belangrijkste in de totstandkoming van de Amerikaanse homobeweging. De opstand leidde precies een jaar later zelfs tot de eerste Gay Pride Parade in New York, op 28 juni 1970.
Helberg laat een fragment zien uit de documentaire Stonewall Uprising (2010), maar dit is niet de enige opstand die langskomt tijdens zijn avond. De monumentale protestmars van Selma naar Montgomery in 1965, waarin Afro-Amerikaanse burgers opkomen voor gelijke rechten, staat centraal in zijn keuzefilm Selma (2014). Hoewel er gewelddadig ingegrepen werd door de politie, dwong de protestmars de toenmalige Amerikaanse president Lyndon B. Johnson een einde te maken aan de ongelijkheid in stemrecht voor Afro-Amerikaanse kiezers.
Selma zal direct na de uitzending, rond 23.25 uur, te zien zijn op NPO 2. Stonewall Uprising wordt woensdag 9 augustus om 19.00 uur uitgezonden op NPO Cultura.
5. Hij weet wat mooie films zijn
Niet alleen zijn keuzefilm Selma wordt hooggewaardeerd door filmcritici, maar Helberg laat ook een scene zien uit de bijzondere film Moonlight (2016) van de Amerikaanse filmregisseur Barry Jenkins. In de film volgen we Chiron, een homoseksuele zwarte jongen die opgroeit in een van Miami's slechtste buurten en worstelt met zijn geaardheid, mannelijkheid en drugsverslaafde moeder. Zijn enige rolmodel is drugsdealer Juan, die zich over hem ontfermt nadat hij gepest wordt door andere jongens uit de buurt. De film was maar liefst genomineerd voor acht Oscars, en won er uiteindelijk drie: een voor beste film, een voor beste mannelijke bijrol (Juan, gespeeld door Mahershala Ali) en een voor het best bewerkte scenario.