De vijfde Zomergast van dit jaar is met haar 38 jaar de jongste hoogleraar interne geneeskunde in Nederland: Andrea Maier. Alsof dat nog niet bijzonder genoeg is: 5 redenen waarom je haar uitzending niet mag missen.

1. Maiers thema gaat ons allemaal aan

Tenzij je onverhoopt op jonge leeftijd een dodelijke ziekte krijgt, je een ongeval overkomt of besluit zelf uit het leven te stappen: iedereen wordt een keer oud. Na je dertigste zet de aftakeling van je lijf al in, dus veel mensen zien logischerwijs niet perse naar de ouderdom uit. Rimpels, kwaaltjes, rollator – dat werk.

Maier werkt, met andere wetenschappers, aan de ontwikkeling van een anti-verouderingspil. Zij ziet ouderdom als een ziekte en wil daarvoor een preventieprogramma opstarten. Ze denkt zelfs dat we in de toekomst wel 130 jaar kunnen worden. Lijkt extreem, maar de gemiddelde levensverwachting is de afgelopen 150 jaar met veertig jaar toegenomen, en de oudste mens tot nu toe werd bijna 123 jaar oud, dus why not? Maar als dit betekent dat je vanaf je tachtigste nog eens vijftig jaar extra met een incontinentieluier rondloopt, zit je daar wellicht niet op te wachten. Tijdens een debat met Maier bracht filosoof, publicist en verpleeghuisarts Bert de Keizer in dat mensen zoals Maier ervoor zorgen dat de meest vervelende fase van ons leven langer wordt opgerekt dan leuk is. ‘Een mooie symfonie duurt ook geen drie dagen', wil hij maar zeggen. Is 130 jaar worden dan wel iets om naar uit te kijken?

2. Ze gaat ons voorbereiden op hoe we op een fijne manier stokoud kunnen worden

Vergeet alle ouderdomsnarigheid. Veroudering is in essentie een celbiologisch proces, dat de vatbaarheid voor ouderdomsziekten vergroot. Ziekten als hartfalen en herseninfarcten zijn allemaal gebaseerd zijn op één mechanisme: veroudering.  ‘Waarom zouden we de consequentie daarvan een ziekte noemen en de onderliggende oorzaak, de veroudering zelf, niet?’, vraagt Maier zich af. 'Als we die oorzaak erkennen  gaan we de veroudering zelf aanpakken om te voorkomen dat ouderen hartproblemen, diabetes en andere ouderdomsziekten krijgen. De oude aanpak - waarbij we vooral naar afzonderlijke organen en ziekten keken en deze probeerden te repareren of aan de praat te houden - heeft de afgelopen zestig jaar fantastisch gewerkt. We hebben medicijnen ontwikkeld tegen suikerziekte en kanker en hart- en vaatziekten. Mede daardoor is de levensverwachting zo gestegen. Maar we willen niet alleen oud worden, we willen ook gezond oud worden.' De pil die Maier ontwikkelt, moet er dus voor zorgen dat we zonder al die ouderdomsziekten fit en vitaal de honderd passeren. Wat betekent dat voor ons leven? Gaan we langer werken? Langer studeren? Meer kinderen krijgen, of juist minder? En kan de aardbol een toename van langer verblijvende bewoners wel aan? Daar gaat Maier het allemaal over hebben in de uitzending.

Aan de hand van een scene uit The Age Of Adaline bespreekt ze de emotionele consequenties van ‘langlevendheid’. Adaline is rond het jaar 1900 geboren. Na een mysterieus ongeval in de jaren dertig blijft ze voor eeuwig jong. In de scene zit ze met haar dochter in restaurant. Adeline oogt duidelijk veel jonger dan de bejaarde dochter. Een dramatische overdrijving uiteraard, maar wat gaat ‘t betekenen als sommige mensen extreem lang doorleven?

Maier gaat het ook hebben over hoe we dan uiteindelijk wèl dood gaan, want de pil voor het eeuwige leven is niet na te streven. Maiers streven  gaat ervoor zorgen dat de vervelende aftakeling aan het einde heel kort gaat duren. 'Hopelijk gaan we vrij plotseling dood’, legde ze tegenover de Volkskrant uit. ‘Bij ziekte is een van de lichaamsfuncties meer verstoord dan de andere. Daardoor is het evenwicht zoek. Het zou mooi zijn als het systeem over de hele linie gelijkmatig achteruitgaat met een snelle dood als consequentie.'

3. Ze neemt ons mee naar het begin van de medische wetenschap

In de film Der Medicus (The Physician) zien we een jongen die na de dood van zijn moeder (aan een blindedarmontsteking, zo blijkt later) besluit om dokter te worden. We zijn in de elfde eeuw, Europa is barbaars en achtergesteld, en eenmaal volwassen komt hij er achter dat hij naar Perzië zal moeten om dokter te worden. Als een patiënt met dezelfde aandoening als zijn moeder overlijdt (het werd destijds side sickness genoemd omdat de pijn rechtsonder in de buik wordt ervaren), besluit hij het lichaam ondanks religieuze bezwaren in de omgeving open te snijden. Dan ontdekt hij waar precies de ontsteking zit. Voor Maier is de film een pleidooi voor nieuwsgierigheid: het is de persoonlijke nieuwsgierigheid en vervolgens de wil en de drang om dingen te onderzoeken die de moderne wetenschap drijft. Maier: ‘Als ik geen volgende vraag heb, ga ik geen nieuwe dingen meer ontwikkelen. Ik heb het voorrecht om mijzelf steeds weer nieuwe vragen te mogen stellen.’

4. Op je 120ste wil je ook nog een potje seksen

Denk je in dat je 120 jaar oud bent, kerngezond en alles doet het nog, dan wil je zeker de seks niet afzweren. In de uitzending laat Maier een fragment zien uit de film 69: liefde, seks, senior van Menna Laura Meijer. Daarin geven verschillende 70-plussers een openhartige en ontwapenende inkijk in hun seks- en liefdesleven. Hoe ga je om met de liefde als je al meer dan zestig jaar getrouwd bent? Kun je nog verliefd worden op je 85ste? Is klaarkomen nog hetzelfde? Wat voor invloed heeft een ouder lijf op de beleving van seks?

Plezierige seks kan bijdragen aan een gelukkigere oude dag, is de overtuiging van Andrea Maier. Helaas hebben veel medicijnen die oude mensen nu moeten gebruiken, een nadelig effect op het libido. Seks is een taboe, ook onder artsen, weet Maier. Ze stuitte zelf ooit op een onderzoek waar aan zestig- tot tachtigjarigen werd gevraagd naar hun seksleven; iets waar ze voorheen niet over had nagedacht, ‘duidelijk een blinde vlek ook bij mijzelf’, lacht ze. ‘Toen ben ik mijn eigen patiënten er ook naar ga vragen’, zegt ze door de telefoon vanuit Australië. ‘Vaak waren ze opgelucht om er over te mogen praten. Uit eigen onderzoek blijkt dat seks ook bij mensen op hoge leeftijd of mensen met een lichamelijke beperking belangrijk is en gelukkig maakt. Ik pleit ervoor dat het geen taboe meer is, ook niet bij artsen en gezondheidsinstellingen.’ Seks kan bijdragen aan een betere kwaliteit van leven. Tegenover het Parool zei ze: ‘Het is vreemd dat we wel de medicijnen voorschrijven, maar weinig aandacht hebben voor het effect daarvan op iemands leven. Juist nu we ouder worden dan ooit is het belangrijk dat mensen dit soort dingen kunnen delen met anderen, zodat ze weten wat de mogelijkheden zijn.’ 

5. Een masterclass van de Duitse sopraanzangeres Elisabeth Schwarzkopf

Schwarzkopf was een beroemde zangeres en bleek een vreeswekkend strenge docent  te zijn voor verschillende zangers, waaronder ook de operazangeres Miranda van Kralingen. Het fragment dat Maier ons laat zien gaat over presteren onder druk en het overdragen van kennis. Daar is eerbied en eerbetoon bij nodig, stelt Maier, van beide partijen. De docent betoont de leerling eer door het beste uit hem/haar naar boven te willen brengen. De leerling eert de leermeester door het tot het uiterste te gaan om het beste te presteren. Iemand drillen is naast rust, reinheid en regelmaat een van de succesfactoren, vindt ze. Ze heeft het zelf ervaren met haar strenge pianomeesteres, waar ze met hartkloppingen en stram van de zenuwen naar toe ging. Ook de nonnen bij wie ze op school heeft gezeten waren niet mals. ‘Maar iemand afmatten op een manier die niet belachelijk is en recht doet aan de prestaties, is goed. Ik was altijd bang om te onderpresteren. Als alles maar van een leien dakje gaat, bereik je nooit het uiterste.’